Μυωπία και αδιαφορία

Γράφει ο Θεόδωρος Π. Λιανός

Γλιτώσαμε από την πτώχευση, προς το παρόν. Είναι πιθανόν, μερικοί το θεωρούν βέβαιο, ότι θα αντιμετωπίσουμε το ίδιο πρόβλημα σε δυο- τρία χρόνια. Ας θυμηθούμε ότι δύο χρόνια πριν, παρά την αρχόμενη τότε ύφεση, ήμασταν ή φαινόμασταν χώρα που ζούσε στα πλούτη και στην αφθονία. Πολυτελείς βίλες, ακριβά αυτοκίνητα, ταξίδια, γλέντια, φαγοπότι, μπαρ και όλα όσα κάθε ανόητος θεωρεί στοιχεία καλής ζωής. Τα είχαμε όλα σε αφθονία. Τι συνέβη ξαφνικά και μεταμορφωθήκαμε σε κακόμοιρους, φουκαράδες, αναξιόπιστους, διεθνείς επαίτες;
Το ερώτημα είναι σοβαρό και ουσιαστικό. Η απάντηση σε αυτό βρίσκεται κρυμμένη πίσω από τη λέξη «ξαφνικά». Το κακό δεν συνέβη ξαφνικά. Τα ταμεία του Δημοσίου, των ασφαλιστικών οργανισμών, των συνταξιοδοτικών ταμείων, τα ταμεία του κράτους γενικά, δεν άδειασαν ξαφνικά. Αδειάζουν εδώ και τριάντα χρόνια.
Αν σκεφθεί κανείς ότι η κατάσταση αυτή, όπως δημιουργήθηκε σιγά σιγά και όπως κατέληξε, είναι αποτέλεσμα πράξεων και παραλείψεων για τις οποίες την κύρια ευθύνη έχουν οι πολιτικοί και οι συνδικαλιστές, αλλά στις οποίες όλοι ή οι περισσότεροι από εμάς είχαν κάποια συμμετοχή, προκύπτει αβιάστως το ερώτημα:
Μήπως είμαστε ηλίθιοι; Η απάντηση είναι αρνητική. Το πρόβλημά μας δεν έχει σχέση με τη νοημοσύνη μας. Δεν είμαστε βλάκες. Είμαστε άρρωστοι. Πάσχουμε από δύο ασθένειες ταυτόχρονα: κοινωνική μυωπία και κοινωνική αδιαφορία. Μυωπία σημαίνει ότι βλέπουμε το σήμερα, αλλά όχι το αύριο. Ετσι πράξεις που βραχυχρόνια μας φαίνονται καλές, μπορεί να είναι καταστροφικές μακροχρόνια. Κοινωνική αδιαφορία σημαίνει ότι αδιαφορούμε για τις συνέπειες των πράξεών μας στη ζωή των άλλων. Π.χ., όταν παρκάρω το αυτοκίνητό μου στο πεζοδρόμιο, αδιαφορώ για τους πεζούς. Οταν χυδαιολογώ στο καφενείο μεγαλόφωνα, αδιαφορώ για τους διπλανούς μου. Οταν ο βουλευτής διορίζει τον ψηφοφόρο του με πλάγιους τρόπους, αδιαφορεί για τους φορολογουμένους. Οταν ο υπουργός δωροδοκείται, αδιαφορεί για την πατρίδα. Οταν ο πολιτικός αποφασίζει και δρα με κριτήριο το ατομικό του συμφέρον, αδιαφορεί για τον λαό.
Σκεφθείτε τώρα μια κοινωνία που σε σημαντικό βαθμό υποφέρει από μυωπία και αδιαφορία. Αμέσως θα δείτε ότι η κοινωνία αυτή οδηγείται αναγκαστικά στο χάος και στην παρακμή. Εκεί βρίσκεται η χώρα μας, δυστυχώς. Το εκπληκτικό δεν είναι ότι φθάσαμε σε αυτό το σημείο, το εκπληκτικό είναι ότι δεν φθάσαμε πιο γρήγορα.
Το γεγονός ότι η χρεοκοπία της χώρας σε οικονομικό, πολιτικό και ηθικό επίπεδο άργησε, ίσως είναι καλό σημάδι. Δείχνει ότι υπάρχουν ακόμη έντιμοι πολιτικοί, δίκαιοι δικαστές, παραγωγικοί εργάτες και υπάλληλοι, καλοί δάσκαλοι και καθηγητές, τίμιοι αστυνομικοί, αντικειμενικοί δημοσιογράφοι και γενικά Ελληνες που αγαπούν την πατρίδα τους και είναι αφοσιωμένοι στο καθήκον.
Οι διαγνώσεις είναι βέβαια χρήσιμες, αν είναι σωστές. Το κρίσιμο όμως ερώτημα είναι τι κάνουμε; Πώς θα μπει η χώρα σε έναν δρόμο ανάκαμψης; Χρειαζόμαστε έναν εξωγενή παράγοντα, όπως η Ευρωπαϊκή Ενωση, το ΔΝΤ, ή μια θεϊκή παρέμβαση; Ή διαθέτουμε ικανές εσωτερικές δυνάμεις για να πάρουν και επιβάλουν τις απαραίτητες ευεργετικές αποφάσεις; Και αν υπάρχουν, πώς θα ενεργοποιηθούν;

Δύσκολη η απάντηση.

Ο Θεόδωρος Π. Λιανός είναι καθηγητής της Πολιτικής Οικονομίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών