Εγκαίνια είναι η τελετή με την οποία καθιερώνεται και καθαγιάζεται ένας ναός και από απλό κτίσμα μεταβάλλεται σε οίκο λατρείας και προσευχής, η τράπεζά του σε ιερό Θυσιαστήριο και αγία Τράπεζα. Άλλωστε, η ίδια η λέξη ΕΓΚΑΙΝΙΑ φανερώνει πως ένα πράγμα από παλαιό γίνεται καινούργιο και από μη ιερό, άγιο. Η καινούργια αυτή διάσταση όσον αφορά στον ναό είναι ολοκάθαρη σ’ όλες τις ευχές και τα τροπάρια της ακολουθίας.
Τα Εγκαίνια είναι οπωσδήποτε συνδεδεμένα με τη σημασία που δίνει η Εκκλησία στον Ναό ως λειτουργικό χώρο και οίκο προσευχής του λαού αφ’ ενός και αφ’ ετέρου με τη σημασία που δίνει στον άνθρωπο ως λειτουργικό ον και προσωπικότητα με σκοπό τον αγιασμό και τη θέωση. Γι’ αυτό και στο πανηγύρι των Εγκαινίων καλούμαστε όλοι να συμμετάσχουμε πνευματικά και με πίστη.
Πως γίνονται, όμως, τα Εγκαίνια του Ιερού Ναού;
Η Εκκλησία ορίζει να εγκαινιάζεται κάθε ναός με την τοποθέτηση στην Αγία Τράπεζα Τιμίων Λειψάνων Αγίων Μαρτύρων, οι οποίοι απέδειξαν την αγάπη και αφοσίωσή τους στον Κύριο με το μαρτύριο τους. Το απόγευμα της προηγούμενης ημέρας (Σάββατο 7 Μαΐου 2016 στις 6.00) ο Αρχιερεύς (ο Μητροπολίτης μας κ. Αλέξιος) υποδέχεται και μεταφέρει στον Ιερό Ναό ιερά Λείψανα, τα οποία εναποθέτει σ’ ένα άγιο Δισκάριο, πάνω στην Αγία Τράπεζα. Στη συνέχεια, ακολουθεί πανηγυρικός Αρχιερατικός εσπερινός με την ψαλμωδία σχετικών με τα Εγκαίνια τροπαρίων και αντίστοιχων αγιογραφικών αναγνωσμάτων.
Την επομένη το πρωί (Κυριακή 8 Μαΐου) λίγο πριν το τέλος του Όρθρου (6.30 – 8.00) ο Μητροπολίτης μας θα αναπέμψει γονατιστός στον σολέα τις δύο προκαθαρτικές ευχές των Εγκαινίων. Μόλις ολοκληρωθεί η ακολουθία του Όρθρου εξερχόμαστε από τον Ναό. Ο Αρχιερεύς με ιερό δέος φέρει στο κεφάλι του τον ειδικό δίσκο με τα άγια Λείψανα σκεπασμένα με το ίδιο κάλυμμα που σκεπάζονται τα θεία Δώρα, ενώ προπορεύονται οι ιερείς με το Ευαγγέλιο και ακολουθούν όλοι οι χριστιανοί.
Πραγματοποιούνται τρεις λιτανείες γύρω από τον Ναό. Στο τέλος των δύο πρώτων λιτανειών αναγιγνώσκονται δυο Αποστολικά και δύο Ευαγγελικά Αναγνώσματα. Στο τέλος της τρίτης λιτανείας, γίνεται η είσοδος στον Ναό με τον εξής τρόπο: Οι πόρτες είναι κλειστές. Ο Επίσκοπος προστάζει αυτούς που είναι πίσω από τις πόρτες να τις ανοίξουν στο Βασιλιά της δόξης, λέγοντας τα λόγια του Δαυίδ: «Άρατε πύλας, οι άρχοντες υμών και επάρθητε πύλαι αιώνιοι και εισελεύσεται ο Βασιλεύς της δόξης». Από μέσα ακούγονται τα λόγια που οι Άγγελοι έλεγαν αναμεταξύ τους κατά την Ανάληψη του Κυρίου: «Τις εστίν ούτος ο Βασιλεύς της δόξης;», για να πάρουν την απάντηση από τον Μητροπολίτη: «Κύριος κραταιός και δυνατός. Κύριος δυνατός εν πολέμω».
Αφού επαναληφθεί τρεις φορές αυτός ο διάλογος στην τελευταία του απάντηση ο Επίσκοπος λέγει με εντονότερη φωνή: «Κύριος των δυνάμεων, αυτός εστίν ο Βασιλεύς της δόξης», σφραγίζει τρεις φορές τις κλειστές πύλες με τα άγια Λείψανα, τις ανοίγει και εισέρχεται θριαμβευτικά στον Ναό, τοποθετώντας τα άγια Λείψανα στην Αγία Τράπεζα. Τώρα είμαστε έτοιμοι να περάσουμε στο κυριότερο μέρος της τελετής.
Ο Επίσκοπος εκχύει τρείς φορές Άγιο Μύρο στα Ιερά Λείψανα, ευχόμενος να είναι αιωνία η μνήμη των κτητόρων του Αγίου Οίκου τούτου.
Στη συνέχεια, αφού τα ασφαλίσει σε ειδική θήκη, τα τοποθετεί στο κέντρο της Αγίας Τράπεζας στην ειδική οπή που υπάρχει για τον λόγο αυτό και ονομάζεται «φυτόν». Αυτό είναι το πιο κατάλληλο θεμέλιο της Εκκλησίας. Κανένα άλλο θεμέλιο δεν είναι καλύτερο από τα ιερά λείψανα. Κι αυτό, όπως λέει ο ιερός Καβάσιλας, γιατί κανένα από τα μυστήρια δεν είναι πιο συγγενές προς τον Χριστό απ’ ότι οι μάρτυρες. Έχουν τα πάντα κοινά με τον Κύριο δηλ. το σώμα και το πνεύμα και το σχήμα του θανάτου… Άλλωστε τα οστά αυτά είναι ο αληθινός Ναός και το θυσιαστήριο του Θεού. Πάνω από τα Άγια Λείψανα εκχύει κηρομαστίχη. Το μίγμα αυτό αποτελείται από καθαρό κερί, μαστίχα, σμύρνα, αλόη, θυμίαμα, ρητίνη και λάδανο. Αυτά συμβολίζουν τα μύρα με τα οποία ο Ιωσήφ ο από Αριμαθαίας άλειψε το Σώμα του Κυρίου, και τα εκχύει για τη στερέωση του ανεγειρόμενου Τάφου. Κάτω από τα ιερά Λείψανα τοποθετεί και όλα τα Δίπτυχα (ονόματα) των κτητόρων του Ναού, τα οποία έχουν συμπληρωθεί από τους πιστούς χριστιανούς. Κατόπιν τοποθετείται η πλάκα στην οπή της αγίας Τραπέζης, ενώ ψάλλονται δύο ωραίοι ψαλμοί ο 142ος «Υψώσω σε ο Θεός μου, ο Βασιλεύς μου, και ευλογήσω το όνομά σου εις τον αιώνα», σαν ευχαριστία και ανάμνηση των θαυμασίων του Θεού, και ο 22ος «Κύριος ποιμαίνει» με…», που υμνεί τη φιλανθρωπία του Θεού.
Αφού σφραγισθεί το «φυτόν», ο Επίσκοπος φοράει έναν λευκό χιτώνα, που ονομάζεται σάβανο, σύμβολο της σινδόνης με την οποία τυλίχθηκε το Άγιο Σώμα του Κυρίου και διαβάζει μια ευχή παρακαλώντας τον Θεό να στείλει το Πανάγιο Πνεύμα και να αγιάσει τον Οίκον τούτον.
Στη συνέχεια ο Επίσκοπος ευλογεί μια ποσότητα χλιαρού νερού, σύμβολο του Αγίου Πνεύματος και το εκχύει σταυροειδώς στην Αγία Τράπεζα. Με λευκά σαπούνια την πλένει και με σφουγγάρια την στεγνώνει, ενώ ψάλλεται ο 43ος ψαλμός «Ως αγαπητά τα σκηνώματα Σου, Κύριε των δυνάμεων». Η τελετή μας θυμίζει βάπτισμα. Η Αγία Τράπεζα εικονίζει τον Σωτήρα και δέχεται τα του βαπτίσματος όπως Εκείνος. Μετά την κάθαρση της αγίας Τραπέζης ραντίζει ο Αρχιερεύς το ιερό θυσιαστήριο με ροδόσταμο και άλλα αρώματα, με τα οποία κάνουμε την Τράπεζα να ευωδιάζει. Στη συνέχεια, όπως και μετά το Βάπτισμα, ακολουθεί η Χρίση με το Άγιο Μύρο, το οποίο φέρνει τη χάρη του Αγίου Πνεύματος στη γη. Το Μύρον είναι η δύναμη του Θυσιαστηρίου. Ο Μητροπολίτης μας αφού δοξάσει τον Θεό θα σταυρώσει την Αγία Τράπεζα με Άγιο Μύρο, το οποίο αλείφει στη συνέχεια με τα χέρια του.
Αφού επλύθη (εβαπτίσθη) και εμυρώθη η αγία Τράπεζα, τώρα ήλθε η ώρα να βάλει τα καλά της. Αρχικά, στην κάθε μια από τις τέσσερεις της γωνίες τοποθετείται ένα κομμάτι λινό ύφασμα στο οποίο είναι αγιογραφημένος κι ένας Ευαγγελιστής, επειδή η αγία Τράπεζα εικονίζει όλη την Εκκλησία, στη στερέωση της οποίας συνέβαλαν οι Ευαγγελιστές, με τα Ευαγγέλιά τους. Κατόπιν, τυλίγεται σταυροειδώς στην αγία Τράπεζα το πρώτο ένδυμα το λεγόμενο κατασάρκιο, σύμβολο της σινδόνης με την οποία τυλίχθηκε το σώμα του Χριστού. Πάνω από αυτό τοποθετούνται τα επίσημα καλύμματα, ενώ ψάλλεται ο 62ος ψαλμός «Ο Κύριος εβασίλευσεν, ευπρέπειαν ενεδύσατο…». Πρόκειται για τον επενδύτη, την αγία ενδυτή ή τραπεζόφορον, κατά τον Συμεών Θεσσαλονίκης. Είναι το βασικό άμφιο της αγίας Τραπέζης, πολυτελές σύμβολο δόξης, αφού η αγία Τράπεζα τάφος εστι και θρόνος του Ιησού. Τέλος, τοποθετείται το λεγόμενο ειλητό, το οποίο εισήχθη στους βυζαντινούς χρόνους και αργότερα αντικατεστάθη από το γνωστό Αντιμήνσιο. Επάνω σ’ αυτό τοποθετείται το ιερό Ευαγγέλιο και η τελετή τελειώνει με τη μύρωση και θυμίαση όλου πια του Ναού. Οι ευχές που διαβάζονται στο τέλος είναι γεμάτες ευχαριστία στον Θεό και παράκληση να γεμίζει με δόξα, αγιασμό και Χάρη το νέο Θυσιαστήριο, έτσι ώστε πάνω σ’ αυτό να μεταβάλλεται η αναίμακτη θυσία σε Σώμα και Αίμα Χριστού και να αγιάζεται ο λαός του Θεού με τη συμμετοχή του στο μυστήριο της θείας Ευχαριστίας. Έτσι, ο Επίσκοπος κρατώντας στα χέρια του ένα καλάμι, στο άκρο του οποίου υπάρχει σφουγγάρι με κηρομαστίχη και Άγιο Μύρο, σχηματίζει το μονόγραμμα του Χριστού (ΧΡ) στα τέσσερα σημεία του Ναού.
Ακολούθως, ανάβει τις Κανδήλες της Αγίας Τράπεζας και ευλογεί, ψάλλοντας τον πρώτο στίχο της δοξολογίας Δόξα Σοι τω δείξαντι το Φως… Στη συνέχεια αφαιρεί το σάβανο που φορούσε σε όλη τη διάρκεια της τελετής και ενδύεται με τα υπόλοιπα Αρχιερατικά του άμφια.
Αυτή είναι η ακολουθία των Ιερών Εγκαινίων, μετά την οποία ακολουθεί και η πρώτη Αρχιερατική Θεία, η οποία τελείται επάνω στα αντιμήνσια. Τα αντιμήνσια είναι κομμάτια υφάσματος καθαγιασμένα και σφουγγισμένα με Άγιο Μύρο και τοποθετούνται πάνω στην Αγία Τράπεζα. Να σημειωθεί πως τα αντιμήνσια είναι σύνθετη λέξη, η οποία περιέχει το συνθετικό «μένσα» που στα λατινικά σημαίνει Τράπεζα. Όταν λοιπόν υπάρχουν τα αντιμήνσια μπορεί να τελεστεί η Θεία Λειτουργία οπουδήποτε ακόμα και σε εξωτερικό χώρο, δεδομένου ότι αντικαθιστούν κατά μία έννοια την Αγία Τράπεζα (εφ όσον φέρουν επάνω τους Ιερά Λείψανα).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου