Στο πανηγύρι του Αγίου Ζαχαρία στην Ελευσίνα!!!

Στην Ελευσίνα που ζει στους ρυθμούς της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης για το 2021 βρεθήκαμε σήμερα το απόγευμα, ανήμερα της εορτής του Αγίου Ζαχαρία, για να προσκηνύσουμε στον ομώνυμο ναό που βρίσκεται στην κεντρική πλατεία της πόλης, δίπλα στον αρχαιολογικό χώρο. Η Ελευσίνα, πόλη αγαπημένη, ανθρώπινη και πανέμορφη, όσο και αν κάποιοι επιμένουν να γκρινιάζουν περί του αντιθέτου, είναι πόλη φιλόξενη που αξίζει να επισκεφθείτε και να απολαύσετε τον απογευματινό σας περίπατο κάνοντας στάση για καφέ, ποτό ή φαγητό στα διάσπαρτα γραφικά μαγαζιά των καλαίσθητων πεζόδρομων, με φόντο τον αρχαιολογικό χώρο και τη θετική ενέργεια που εκπέμπει στον επισκέπτη.   

Ο ναός του Αγίου Ζαχαρία είναι ένας μικρός μεταβυζαντινός ναός, ο οποίος βρίσκεται στο κέντρο της Ελευσίνας, στην πλατεία Ηρώων και σε μικρή απόσταση από τον αρχαιολογικό χώρο της πόλης. Είναι μικρός σε μέγεθος και χτισμένος πάνω στα θεμέλια παλαιότερου ομώνυμου πρωτοχριστιανικού ναού του 5ου αι. μ.Χ.

Ο πρωτοχριστιανικός ναός αποκαλύφθηκε το 1928 από την ανασκαφή που διενήργησε ο Κωνσταντίνος Κουρουνιώτης. Ήταν μία τρίκλιτη βασιλική με ημικυκλική αψίδα, 15,70 μ. μήκους x 15.40 μ. πλάτους, με δύο κιονοστοιχίες αποτελούμενες από πέντε κίονες. Εκτός από τον κυρίως ναό, ο οποίος διέθετε δύο διαδοχικούς νάρθηκες, η αρχαιολογική σκαπάνη αποκάλυψε επίσης ένα τετράγωνο βαπτιστήριο πρόσκτιστο στη βορειοδυτική πλευρά και στο κέντρο του υπάρχει σταυροειδής κολυμβήθρα χτισμένη με πλίνθους που φέρουν επένδυση από μαρμάρινες πλάκες, ενώ σώθηκε και επιγραφή που αναφέρει ως κτήτορα του βαπτιστηρίου τον "Αρτεμίσιο". Ο τύπος αυτός του βαπτιστηρίου μοιάζει με ανάλογα κτίσματα της Μικράς Ασίας και θεωρείται ότι φανερώνει την ύπαρξη σχέσεων μεταξύ της χριστιανικής κοινότητας της Ελευσίνας με άλλα χριστιανικά κέντρα. Στη βόρεια πλευρά του αρχικού ναού και ανατολικά του βαπτιστηρίου εντοπίστηκαν δύο συνεχόμενοι χώροι που ταυτίζονται ως αποδυτήριο και φωτιστήριο.

Στην ανατολική πλευρά του μεσαίου κλίτους του ναού του 5ου αι. ανεγέρθηκε το μεταβυζαντινό εκκλησάκι το οποίο στη σημερινή μορφή του είναι μία μονόχωρη καμαροσκέπαστη βασιλική. Στη δυτική του πλευρά, πάνω από την είσοδο, υπάρχει κωδωνοστάσιο που αποτελεί μεταγενέστερη προσθήκη. Στην τοιχοποιία του έχουν ενσωματωθεί αρχιτεκτονικά μέλη και επιγραφές που προέρχονται από τον παρακείμενο αρχαιολογικό χώρο του ιερού των αρχαίων ελευσίνιων μυστηρίων. Επίσης, ίδιας προέλευσης είναι και τα διάσπαρτα μέλη που βρίσκονται στον περιβάλλοντα χώρο. Το Ιερό Βήμα του σημερινού ναού βρίσκεται στην ίδια θέση με αυτό του πρώτου ναού και χωρίζεται από τον κυρίως ναό με ξυλόγλυπτο τέμπλο. Το εσωτερικό του σήμερα κοσμείται με τοιχογραφίες της νεώτερης εποχής, ενώ η φορητή εικόνα του τιμώμενου Αγίου Ζαχαρία φέρει τη χρονολογία 1912. Ο ναός πανηγυρίζει στις 5 Σεπτεμβρίου.

Την μνήμη του Αγίου Προφήτου Ζαχαρίου, πατρός Ιωάννου του Προδρόμου τιμά η εκκλησία μας στις 5 Σεπτεμβρίου. Ο Ζαχαρίας, πατέρας του Ιωάννη του Βαπτιστή, έζησε στα χρόνια του Ηρώδη, βασιλιά της Ιουδαίας. Κατά τη γνώμη του Χρυσοστόμου, καθώς και άλλων Πατέρων της Εκκλησίας, ο Ζαχαρίας δεν ήταν απλός Ιερέας, αλλά αρχιερέας που έμπαινε στα άγια των αγίων. Σύζυγο είχε την Ελισάβετ και δεν είχαν παιδί.

Κάποια μέρα λοιπόν, την ώρα του θυμιάματος μέσα στο θυσιαστήριο, είδε άγγελο Κυρίου που του ανήγγειλε ότι θα αποκτούσε γιο και θα ονομαζόταν Ιωάννης. Ο Ζαχαρίας σκίρτησε από χαρά, αλλά δυσπίστησε. Η γυναίκα του ήταν στείρα και γριά, πώς θα γινόταν αυτό που άκουγε; Τότε ο άγγελος του είπε ότι θα μείνει κωφάλαλος μέχρι να πραγματοποιηθεί η βουλή του Θεού.

Πράγματι, η Ελισάβετ συνέλαβε και έκανε γιο. Όταν θέλησαν να δώσουν όνομα στο παιδί, ο Ζαχαρίας έγραψε πάνω σε πινακίδιο το όνομα Ιωάννης. Αμέσως δε λύθηκε η γλώσσα του και όλοι μαζί δόξασαν το Θεό.

Βέβαια, η χάρη αυτή έγινε από το Θεό στο Ζαχαρία, διότι της ήταν «δίκαιος ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, πορευόμενος ἐν πάσαις ταίς ἐντολαίς και δικαιώμασι τοῦ Κυρίου ἄμεμπτος» (Λουκά, α’ 6.). Ήταν, δηλαδή, δίκαιος μπροστά στο Θεό και ζούσε σύμφωνα με της της εντολές και τα παραγγέλματα του Κυρίου, άμεμπτος από κάθε σοβαρή ενοχή.