Η Άλωση της 29ης Μαΐου 1453

Η Άλωση της 29ης Μαΐου 1453

Αιώνια διλήμματα και συνεχείς προδοσίες

Την 29η Μαΐου 1453 η Βασιλίδα των πόλεων, η Νέα Ρώμη, η πόλη που ίδρυσε ο Μέγας Κωνσταντίνος, έπεσε για δεύτερη φορά στα χέρια αλλοφύλων και αλλόθρησκων. Μετά την πρώτη Άλωση του 1204, όταν οι "στρατιώτες του Χριστού", οι Σταυροφόροι των Φράγκων και του Πάπα, κυρίευσαν την Πόλη εκμεταλλευόμενοι την εσωτερική διαμάχη των βυζαντινών ηγεμόνων, η Αυτοκρατορία δεν μπόρεσε να ξανασταθεί στο παλαιό της μεγαλείο.

Από την κραταιά Αυτοκρατορία της Κωνσταντινουπόλεως, που άγγιζε το μεγαλύτερο μέρος της Βαλκανικής, της Μικράς Ασίας και της Μεσογείου, έμεναν ελάχιστες περιοχές στην Πελοπόννησο, στην Θράκη και την Θεσσαλονίκη. Η συρρίκνωση είχε επέλθει και όλα φαίνονταν χαμένα μπροστά στην ορμή μιας νέας φυλετικής ομάδας τουρκικής καταγωγής, αυτής των Οθωμανών, που άρχισαν να σαρώνουν την Βαλκανική έναν αιώνα προ του 1453.

Η Δυναστεία των Παλαιολόγων, που βασίλεψε από το 1261 ως το 1453, προσπάθησε να παρατείνει την επιβίωση του Κράτους. Σημαντικό ρόλο έπαιξε στην καλλιέργεια των Γραμμάτων και των Τεχνών (που ονομάστηκε "Παλαιολόγειος Αναγέννησις", με χαρακτηριστικά ουμανισμού όμοια με αυτά που θα φανούν λίγα χρόνια μετά στην Ιταλία και την άλλη Ευρώπη) με κυριότερα κέντρα την Κωνσταντινούπολη, την Θεσσαλονίκη και τον Μυστρά.

Ωστόσο, το Σχίσμα του 1054 είχε πέραν των δογματικών διαφορών (που μέχρι σήμερα αναζητούν απάντηση από τους ταγούς της Ορθόδοξης Εκκλησίας και του Βατικανού) είχε δημιουργήσει καχυποψία και αντιπάθεια μεταξύ των δύο χριστιανικών μερίδων. Τα αίσχη των Παπικών και των Φράγκων το 1204 και κατά την διάρκεια της Φραγκοκρατίας, με το συνεχές μίσος εναντίον των "αιρετικών Ελλήνων", είχαν κορυφώσει την εχθρότητα των Ορθοδόξων της Ρωμανίας προς τους Δυτικούς. Από την μια υπήρχε αυτή η μισελληνική Δύση και από την άλλη υπήρχε ο αλλόπιστος βάρβαρος εχθρός που ονομαζόταν Οθωμανοί Τούρκοι, που είχαν κατακλύσει ήδη την Μικρά Ασία εξισλαμίζοντας τους πληθυσμούς και αυξάνοντας την δύναμη τους.

Στο πλαίσιο αυτό εντός της Αυτοκρατορίας αναπτύσσονται δύο ρεύματα, οι Ενωτικοί και οι Ανθενωτικοί, που επιζητούν την Ένωση ή όχι των Εκκλησιών. Μπροστά στα δύο κακά (Τούρκοι ή Φράγκοι) με άξονα την Ορθόδοξη Πίστη που διατήρησε την ενότητα του Γένους και του Κράτους τόσους αιώνες, ποιο θα ήταν το λιγότερο επώδυνο; Τελικά, παρά την προσπάθεια σε Φερράρα και Φλωρεντία με την περίφημη Σύνοδο για Ένωση των Εκκλησιών (όπου ανεδείχθη ο Άγιος Μάρκος ο Ευγενικός ως ηγέτης των Ανθενωτικών) η Ένωση δεν έγινε ποτέ και η Κωνσταντινούπολη μάταια περίμενε βοήθεια από την "χριστιανική Δύση".

Μόνη της, με λίγους τολμηρούς πολεμιστές στο πλευρό του Κωνσταντίνου ΙΑ΄ Δραγάτση Παλαιολόγου, η Πόλη θα αντιμετώπιζε τον κίνδυνο. Η στρατιά του Οθωμανού Σουλτάνου Μωάμεθ Β΄ ήταν πανίσχυρη και πολυπληθής. Η πτώση ήταν ολοφάνερη από τις αρχές Απριλίου 1453, που ξεκίνησε η πολιορκία. Το πρωινό της 29ης Μαΐου 1453 οι πρώτες δυνάμεις των Οθωμανών εισέβαλαν στα απόρθητα ως τότε από την στεριά τείχη της Πόλης, που για 11 αιώνες ήταν ο φάρος της Χριστιανοσύνης και του Ελληνικού Πολιτισμού σε όλον τον Κόσμο.

Ο Ελληνικός Πολιτισμός και η διδασκαλία του Ευαγγελίου ξεκινούσαν από την Πόλη για όλους τους λαούς: τους Ρώσους, τους Γότθους, τους Άραβες, τους Σλάβους, τους Βουλγάρους, τους Αρμενίους και άλλους. Τώρα, ό,τι επέζησε από την Άλωση μέσω των βυζαντινών λογίων κατέφευγε στην Δύση για να μεταφέρει εκεί τα Φώτα και να δημιουργήσει τις ρίζες της Αναγέννησης. Πίσω έμενε ο Λαός στην σκλαβιά, αλλά και στο όραμα της Ανάστασης του Γένους. Γι' αυτό και ποτέ οι Έλληνες δεν συμβιβάστηκαν με την Άλωση της Πόλης. Από τον ίδιο αιώνα ξεκίνησαν τα απελευθερωτικά Κινήματα εναντίον των Τούρκων. Ο Κωνσταντίνος έγινε ο Μαρμαρωμένος Βασιλιάς του Γένους που περίμενε πάντα την Ανάσταση. Και το όραμα αυτό, η ελπίδα αυτή οδήγησε τους Έλληνες στους δύο τελευταίους αιώνες σε μερική Ανάσταση του Γένους.

Όμως και σήμερα δεν έπαψαν να βασανίζουν τους Έλληνες οι διχασμοί (όπως τότε με τους Ενωτικούς και τους Ανθενωτικούς) και τα αιώνια διλήμματα για το αν ανήκουμε ή όχι στην Δύση (στην οποία ούτως ή άλλως έχουμε υποταχθεί πολιτικά και οικονομικά), να υποταχθούμε στις προσταγές της Παγκοσμιοποίησης ή να εμπιστευτούμε τον Πολιτισμό μας. Τα αιώνια διλήμματα δεν μπορούμε με θάρρος να τα απαντήσουμε αν δεν μάθουμε την Ιστορία μας. Αν δεν διδαχθούμε από τα λάθη και τις προδοσίες του παρελθόντος.

Τα αιώνια διλήμματα μας οδηγούν σε συνεχείς προδοσίες που τελικά τις πληρώνουμε με τις Αλώσεις που συνεχώς δεχόμαστε σαν κομπάρσοι της Ιστορίας. Κομπάρσοι που περιμένουμε να μας δώσουν οι Ισχυροί έναν μικρό ρόλο. Πάντα όμως στο περιθώριο της Ιστορίας, ως φορείς του ονόματος των Ελλήνων και κληρονόμοι ενός Πολιτισμού που ποτέ δεν έχασε την λάμψη του.

Γεώργιος Διον. Κουρκούτας

Καθηγητής Φιλόλογος