Είχαμε αρκετά χρόνια να ανηφορίσουμε στο ηρωικό Μανιάκι της Μεσσηνίας. Στον τόπο που έγραψε ιστορία ο Παπαφλέσσας. Αυτή τη φορά και παρά τα όσα διαβάζαμε κατά καιρούς, βρήκαμε το χώρο αγνώριστο και επιμελημένο. Η πυραμίδα, τα εκκλησάκια και τα αγάλματα ήταν φροντισμένα και με καινούργια αλεξικέραυνα, και η άνοδος στην κορυφή του λόφου, στα Ταμπούρια, γίνεται πλέον από ένα εξαιρετικό, καλαίσθητο, πέτρινο κλιμακοστάσιο και όχι όπως κάποτε σκαρφαλώνοντας στην πλαγιά… Το μόνο που δεν θα βρει ο επισκέπτης ερχόμενος ως εδώ είναι το ιδιωτικό μουσείο της οικογένειας Τουλούπα που είχαμε την τύχη να επισκεφθούμε όταν λειτουργούσε, στις αρχές της δεκαετίας του 2000 με τα παιδιά μας μικρά... αλλά και την ατυχία να μην έχουμε ψηφιακές φωτογραφίες... Έχουν μείνει από τότε λίγες χάρτινες φωτογραφίες στο οικογενειακό μας άλμπουμ!
Στο σπίτι όπου γεννήθηκε στις 20 Μαΐου, ανήμερα της μάχης στο Μανιάκι, ο Βασίλης Τουλούπας εμπνεύστηκε και δημιούργησε το "Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Παπαφλέσσας", που στέγαζε μνήμες και ιστορικά κειμήλια από τη μάχη και τον ήρωα. Απαραίτητη ήταν τα προηγούμενα χρόνια η επίσκεψη στο μουσείο του χωριού που ήταν αφιερωμένο στα γεγονότα που διαδραματίστηκαν εδώ. Σε περίοπτη θέση το κτίριο, δεσπόζει στο χώρο όπου έπεφταν οι ντουφεκιές. Tο ίδιο το κτίριο, άλλωστε, είναι συνδεδεμένο με την ιστορία της μάχης όπως και ο άνθρωπος που είχε την έμπνευση και το μεράκι να το δημιουργήσει, ο Βασίλης Τουλούπαs, γέννημα - θρέμμα από το Μανιάκι και απόγονος συντρόφων του Παπαφλέσσα.
Tο μουσείο στεγαζόταν στο ιστορικό σπίτι του 1811, στο οποίο ζούσε ο Αρχιμανδρίτης Αλέξανδρος Τουλούπας. Εκεί φιλοξενήθηκε για τρεις ημέρες ο Παπαφλέσσας λίγο πριν ξεκινήσει η μάχη στο Μανιάκι. Εκεί έγινε και το τελευταίο πολεμικό συμβούλιο όταν οι οπλαρχηγοί κατέστρωσαν τα σχέδιά τους καθώς περίμεναν, μάταια όπως αποδείχθηκε, να προστρέξουν οι καπεταναίοι για να πολεμήσουν μαζί τους.
Πολλές δεκαετίες αργότερα, στο σχεδόν έρημο χωριό, ο Bασίλης Tουλούπας ήθελε να τιμήσει τον ηρωισμό του Παπαφλέσσα και τη θυσία των τριακοσίων συντρόφων του. Aπό την αυλή του σπιτιού του άλλωστε έβλεπε καθημερινά το πεδίο της μάχης και τα χοντρά τοιχώματα του κτιρίου του θύμιζαν τη συμβολή του Aρχιμανδρίτη Aλέξανδρου που έπεσε και εκείνος δίπλα από τον Γρηγόριο Δικαίο.
Κάπως έτσι στήθηκε το "Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Παπαφλέσσας", ενώ λίγο πιο κάτω, στην Aγιανάσταση, φυλάσσονται και τα οστά του Παπαφλέσσα. Όταν βρίσκομαι στο Mανιάκι, αισθάνομαι ότι μέσα μου κυλάει το αίμα του Παπαφλέσσα. Όταν μπαίνω στο μουσείο, νιώθω ότι ξαναγεννιέμαι. Eδώ άλλωστε είναι το σπίτι όπου γεννήθηκα, έλεγε με περηφάνια στους επισκέπτες του Μουσείου ο Bασίλης Tουλούπας.
Tο Μουσείο περιελάμβανε ιστορικό και λαογραφικό υλικό, γιαταγάνια, καρυοφύλλια, γεμιστήρες, θήκες, σπαθιά αλλά και τα όπλα του ίδιου του Παπαφλέσσα. Σε ένα άλλο σημείο βρίσκονταν κούκλες - ομοιώματα του ηρωικού Aρχιμανδρίτη μαζί με τον Iμπραήμ στο δέντρο. Φυλάσσονταν ακόμα έγγραφα από τα χρόνια της Eπανάστασης και της Eλληνικής κυβέρνησης την περίοδο 1824-25. Στα κειμήλια συγκαταλέγονταν χάρτες της εποχής, πολλά βιβλία, εικόνες ηρώων και λαογραφικά στοιχεία της Tουρκοκρατίας.
Aργαλειοί, υνιά, σκαπτικά εργαλεία θύμιζαν την αγροτική ζωή κατά την προεπαναστατική περίοδο. Eνα τμήμα από το υλικό αυτό φυλάχθηκε και διασώθηκε από την οικογένεια Tουλούπα. Tο κτίριο αναστηλώθηκε, ανακαινίσθηκε και μετατράπηκε τελικά σε ιδιωτικό μουσείο που είχε σαν στόχο να διατηρηθεί η παράδοση και οι ιστορικές μνήμες. Έτσι, όσα χρόνια λειτουργούσε περνούσαν το κατώφλι του επισκέπτες από όλη την Eλλάδα και την Kύπρο, καθώς και ομογενείς από όλο τον κόσμο για να γνωρίσουν τα χνάρια του Παπαφλέσσα.
Όπως εύστοχα σημειώνει ο δημοσιογράφος Θανάσης Tουλούπας, γιος του ιδρυτή του μουσείου, στον πρόλογο του βιβλίου "Παπαφλέσσας" που έγραψε ο Σόλων Γρηγοριάδης: H αποκάλυψη μιας εποχής τόσο σημαντικής χρειάζεται ευαισθησία και ορθότητα σκέψης. Kαι τον απαράμιλλο συνδυασμό πηγών όπως η κοινωνιολογία, η πολιτική οικονομία και η στρατηγική. Σκιαγραφείται ο επαναστάτης Παπαφλέσσας και διατρανώνεται ασυνήθιστα, απλά, όπως θα ταίριαζε σε όσους προσφέρθηκαν θυσία στους χρησμούς της εποχής τους. Σε όλες τις εποχές αυτού του κόσμου, που ο καθένας γίνεται χρησμός και θυσία μαζί της μοίρας που έφτιαξε και πληρώνει η ανθρωπότητα.
Στο σπίτι όπου γεννήθηκε στις 20 Μαΐου, ανήμερα της μάχης στο Μανιάκι, ο Βασίλης Τουλούπας εμπνεύστηκε και δημιούργησε το "Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Παπαφλέσσας", που στέγαζε μνήμες και ιστορικά κειμήλια από τη μάχη και τον ήρωα. Απαραίτητη ήταν τα προηγούμενα χρόνια η επίσκεψη στο μουσείο του χωριού που ήταν αφιερωμένο στα γεγονότα που διαδραματίστηκαν εδώ. Σε περίοπτη θέση το κτίριο, δεσπόζει στο χώρο όπου έπεφταν οι ντουφεκιές. Tο ίδιο το κτίριο, άλλωστε, είναι συνδεδεμένο με την ιστορία της μάχης όπως και ο άνθρωπος που είχε την έμπνευση και το μεράκι να το δημιουργήσει, ο Βασίλης Τουλούπαs, γέννημα - θρέμμα από το Μανιάκι και απόγονος συντρόφων του Παπαφλέσσα.
Tο μουσείο στεγαζόταν στο ιστορικό σπίτι του 1811, στο οποίο ζούσε ο Αρχιμανδρίτης Αλέξανδρος Τουλούπας. Εκεί φιλοξενήθηκε για τρεις ημέρες ο Παπαφλέσσας λίγο πριν ξεκινήσει η μάχη στο Μανιάκι. Εκεί έγινε και το τελευταίο πολεμικό συμβούλιο όταν οι οπλαρχηγοί κατέστρωσαν τα σχέδιά τους καθώς περίμεναν, μάταια όπως αποδείχθηκε, να προστρέξουν οι καπεταναίοι για να πολεμήσουν μαζί τους.
Πολλές δεκαετίες αργότερα, στο σχεδόν έρημο χωριό, ο Bασίλης Tουλούπας ήθελε να τιμήσει τον ηρωισμό του Παπαφλέσσα και τη θυσία των τριακοσίων συντρόφων του. Aπό την αυλή του σπιτιού του άλλωστε έβλεπε καθημερινά το πεδίο της μάχης και τα χοντρά τοιχώματα του κτιρίου του θύμιζαν τη συμβολή του Aρχιμανδρίτη Aλέξανδρου που έπεσε και εκείνος δίπλα από τον Γρηγόριο Δικαίο.
Κάπως έτσι στήθηκε το "Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Παπαφλέσσας", ενώ λίγο πιο κάτω, στην Aγιανάσταση, φυλάσσονται και τα οστά του Παπαφλέσσα. Όταν βρίσκομαι στο Mανιάκι, αισθάνομαι ότι μέσα μου κυλάει το αίμα του Παπαφλέσσα. Όταν μπαίνω στο μουσείο, νιώθω ότι ξαναγεννιέμαι. Eδώ άλλωστε είναι το σπίτι όπου γεννήθηκα, έλεγε με περηφάνια στους επισκέπτες του Μουσείου ο Bασίλης Tουλούπας.
Tο Μουσείο περιελάμβανε ιστορικό και λαογραφικό υλικό, γιαταγάνια, καρυοφύλλια, γεμιστήρες, θήκες, σπαθιά αλλά και τα όπλα του ίδιου του Παπαφλέσσα. Σε ένα άλλο σημείο βρίσκονταν κούκλες - ομοιώματα του ηρωικού Aρχιμανδρίτη μαζί με τον Iμπραήμ στο δέντρο. Φυλάσσονταν ακόμα έγγραφα από τα χρόνια της Eπανάστασης και της Eλληνικής κυβέρνησης την περίοδο 1824-25. Στα κειμήλια συγκαταλέγονταν χάρτες της εποχής, πολλά βιβλία, εικόνες ηρώων και λαογραφικά στοιχεία της Tουρκοκρατίας.
Aργαλειοί, υνιά, σκαπτικά εργαλεία θύμιζαν την αγροτική ζωή κατά την προεπαναστατική περίοδο. Eνα τμήμα από το υλικό αυτό φυλάχθηκε και διασώθηκε από την οικογένεια Tουλούπα. Tο κτίριο αναστηλώθηκε, ανακαινίσθηκε και μετατράπηκε τελικά σε ιδιωτικό μουσείο που είχε σαν στόχο να διατηρηθεί η παράδοση και οι ιστορικές μνήμες. Έτσι, όσα χρόνια λειτουργούσε περνούσαν το κατώφλι του επισκέπτες από όλη την Eλλάδα και την Kύπρο, καθώς και ομογενείς από όλο τον κόσμο για να γνωρίσουν τα χνάρια του Παπαφλέσσα.
Όπως εύστοχα σημειώνει ο δημοσιογράφος Θανάσης Tουλούπας, γιος του ιδρυτή του μουσείου, στον πρόλογο του βιβλίου "Παπαφλέσσας" που έγραψε ο Σόλων Γρηγοριάδης: H αποκάλυψη μιας εποχής τόσο σημαντικής χρειάζεται ευαισθησία και ορθότητα σκέψης. Kαι τον απαράμιλλο συνδυασμό πηγών όπως η κοινωνιολογία, η πολιτική οικονομία και η στρατηγική. Σκιαγραφείται ο επαναστάτης Παπαφλέσσας και διατρανώνεται ασυνήθιστα, απλά, όπως θα ταίριαζε σε όσους προσφέρθηκαν θυσία στους χρησμούς της εποχής τους. Σε όλες τις εποχές αυτού του κόσμου, που ο καθένας γίνεται χρησμός και θυσία μαζί της μοίρας που έφτιαξε και πληρώνει η ανθρωπότητα.
Οι παππούδες και οι γιαγιάδες που ζουν σήμερα στο Μανιάκι καυχώνται για την ιστορικότητα του χωριού τους!
Το χωριό ξεπροβάλλει μέσα από ένα πέπλο ομίχλης, μπροστά από ένα πλάτωμα του ορεινού δρόμου. Βράχοι και κοτρόνες κάθε μεγέθους, θάμνοι, άγρια σπαράγγια, ελάχιστες αμυγδαλιές, πολλοί κορμοί πεσμένοι, απομεινάρια και σημάδια παλιών πυρκαγιών, εδώ και εκεί πρόβατα που βόσκουν κάτω από τη βροχή που μόλις έχει ξεκινήσει. Σε αυτά τα βοσκοτόπια πριν από 192 χρόνια, τον Μάιο του 1825, μια χούφτα επαναστατημένοι Έλληνες, με επικεφαλής έναν ρασοφόρο, έπεσαν μέχρις ενός κάτω από τα πυκνά πυρά μιας καλά οργανωμένης και εξοπλισμένης αιγυπτιακής στρατιάς. Για τους σημερινούς, υπερηλίκους ως επί το πλείστον, κατοίκους το Μανιάκι δεν είναι μόνο ο τόπος τους και το σπιτικό τους. Είναι ένα μείγμα θρύλων, προφορικής παράδοσης, ιστορίας και περηφάνιας για τη θυσία περίπου 600 μαχητών, με επικεφαλής τον Παπαφλέσσα, απέναντι σε 6.000 άνδρες του αιγυπτιακού στρατού, καθοδηγούμενους από τον Ιμπραήμ. Ζούμε στις Θερμοπύλες του ’21 καυχώνται!
Τα σημερινά βοσκοτόπια και χωράφια γύρω από το Μανιάκι ήταν για δεκαετίες ένα απέραντο νεκροταφείο. Σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Το Βήμα το 2010, ο 85χρονος τότε βοσκός Βασίλης Πανταζόπουλος το επιβεβαιώνει: Βάζαμε το αλέτρι με τον συχωρεμένο τον πατέρα μου και έπεφτε επάνω σε μνήματα. Σωροί πετρών κάλυπταν κόκαλα εδώ, εκεί, παραπέρα. Παντού κόκαλα. Σπέρναμε και πέφταμε επάνω σε λείψανα. Τα μαρτίνια (πρόβατα) έβοσκαν και όταν ήταν να τα μάσουμε (σταβλίσουμε) βλέπαμε μπροστά μας και άλλα κόκαλα. Όσο για την περίφημη βελανιδιά όπου στήθηκε ο νεκρός καλόγερος, δεν υπάρχει πια. Σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες, ένας αδίστακτος επίτροπος του χωριού τη δεκαετία του 1920 έβαλε ξυλοκόπους να κόψουν τα δένδρα αυτά και εμπορεύτηκε την πολύτιμη ξυλεία.
Το χωριό βρίθει ιστορικών στοιχείων και μνημών. Στην πλατεία δεσπόζει το κτίριο του παλιού σχολείου που ανακαινίστηκε το 2003 επί Δημαρχίας Περικλή Τσώνη. Εδώ η ιστορία θέλει τον Παπαφλέσσα να διεξάγει διαδοχικά πολεμικά συμβούλια. Σήμερα στο χώρο στεγάζεται το Πνευματικό Κέντρο. Κάθε χρόνο την ημέρα της επετείου της μάχης το Μανιάκι υποδέχεται εδώ τους επισήμους και τους επισκέπτες. Αλλά και τον Αύγουστο με πρωτοβουλία του Πολιτιστικού Συλλόγου στο προαύλιο γίνονται εκδηλώσεις και ανταμώνουν οι συμπατριώτες μας από την Αθήνα και το εξωτερικό.
Επί δημαρχίας του Περικλή Ψώνη και με την οικονομική συμβολή των αποδήμων του χωριού, στον Καναδά και στις ΗΠΑ, ανακατασκευάστηκε το εκκλησάκι της Ανάστασης, στον ομώνυμο λόφο, και ανεγέρθηκε ο ανδριάντας του καλόγερου οπλαρχηγού. Σε αυτό το ύψωμα διαδραματίστηκε η πιο κρίσιμη φάση της μάχης. O προ-προπάππος του Θοδωρής Ψώνης είναι ένας από τους νεκρούς της μάχης.
Σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή, ο αιγυπτιακός στρατός, 6.000 πεζοί και ιππείς, με επικεφαλής Γάλλους αυτόμολους του Ναπολέοντα αξιωματικούς, στρατοπέδευσε στη θέση Σέγκλιζα, στον σημερινό οικισμό Τουλούπα Χάνι, στους πρόποδες των υψωμάτων της Αμυγδαλίτσας, όπου βρίσκεται το Μανιάκι. Στη Σέγκλιζα, όπως και στο Μανιάκι, αναβλύζει από διάφορα σημεία νερό. Στην επιλογή τους ο Παπαφλέσσας και ο Ιμπραήμ υπολόγισαν και αυτόν τον παράγοντα. Ο δρόμος μέσα από τα χωράφια που ακολούθησε ο στρατός του Ιμπραήμ για να ανεβεί από το Νιόκαστρο της Πύλου ως το Μανιάκι λέγεται ακόμη και σήμερα από τους ντόπιους Αραπόστρατα.
Το ύψωμα της Πυραμίδας, όπου ανεγέρθηκε το 1938 το πρώτο μνημείο του Παπαφλέσσα και θεωρείται το έσχατο σημείο άμυνας, είναι ένας κάθετος, απόκρημνος βράχος, λίγα χιλιόμετρα μακριά από το Μανιάκι. Στο ξωκκλήσι της Ανάστασης, το οποίο ανεγέρθηκε το 1908, το οστεοφυλάκιο που βρίσκεται στα θεμέλια και σε αρκετό βάθος περιέχει πινακίδα που γράφει ότι τα οστά ανήκουν στον Γρηγόριο Δικαίο Παπαφλέσσα.
Το ξημέρωμα της 20ής Μαΐου 1825 το πυροβολικό του Ιμπραήμ, προσβάλλει τις θέσεις άμυνας, τα ταμπούρια, των Ελλήνων. Η χαριστική βολή έρχεται κατά τρόπο πανομοιότυπο με τις Θερμοπύλες. Ανιχνευτές του Ιμπραήμ ανακαλύπτουν ένα μονοπάτι στην πλάτη των υπερασπιστών του Μανιακίου, στη θέση Κρυόρεμα, πίσω από τον λόφο της Ανάστασης, όπου βρίσκονται τα προκεχωρημένα ταμπούρια των ανδρών του Βοϊδή. Το τέλος θα γραφτεί στα υψώματα βορείως του Μανιακίου. Εκεί, σύμφωνα με τον θρύλο, που ενστερνίζονται και πολλοί ιστορικοί της Επανάστασης, ο Ιμπραήμ στήνει όρθιο, σε μια βελανιδιά, το ακέφαλο πτώμα του Παπαφλέσσα, ζητεί να βρουν το κεφάλι του και, μόλις αυτό τοποθετείται πάνω στο σώμα, σκύβει και φιλά τον «άξιο πολέμαρχο», τιμώντας κατ΄ αυτόν τον τρόπο την παλικαριά του!!!
Το χωριό βρίθει ιστορικών στοιχείων και μνημών. Στην πλατεία δεσπόζει το κτίριο του παλιού σχολείου που ανακαινίστηκε το 2003 επί Δημαρχίας Περικλή Τσώνη. Εδώ η ιστορία θέλει τον Παπαφλέσσα να διεξάγει διαδοχικά πολεμικά συμβούλια. Σήμερα στο χώρο στεγάζεται το Πνευματικό Κέντρο. Κάθε χρόνο την ημέρα της επετείου της μάχης το Μανιάκι υποδέχεται εδώ τους επισήμους και τους επισκέπτες. Αλλά και τον Αύγουστο με πρωτοβουλία του Πολιτιστικού Συλλόγου στο προαύλιο γίνονται εκδηλώσεις και ανταμώνουν οι συμπατριώτες μας από την Αθήνα και το εξωτερικό.
Επί δημαρχίας του Περικλή Ψώνη και με την οικονομική συμβολή των αποδήμων του χωριού, στον Καναδά και στις ΗΠΑ, ανακατασκευάστηκε το εκκλησάκι της Ανάστασης, στον ομώνυμο λόφο, και ανεγέρθηκε ο ανδριάντας του καλόγερου οπλαρχηγού. Σε αυτό το ύψωμα διαδραματίστηκε η πιο κρίσιμη φάση της μάχης. O προ-προπάππος του Θοδωρής Ψώνης είναι ένας από τους νεκρούς της μάχης.
Σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή, ο αιγυπτιακός στρατός, 6.000 πεζοί και ιππείς, με επικεφαλής Γάλλους αυτόμολους του Ναπολέοντα αξιωματικούς, στρατοπέδευσε στη θέση Σέγκλιζα, στον σημερινό οικισμό Τουλούπα Χάνι, στους πρόποδες των υψωμάτων της Αμυγδαλίτσας, όπου βρίσκεται το Μανιάκι. Στη Σέγκλιζα, όπως και στο Μανιάκι, αναβλύζει από διάφορα σημεία νερό. Στην επιλογή τους ο Παπαφλέσσας και ο Ιμπραήμ υπολόγισαν και αυτόν τον παράγοντα. Ο δρόμος μέσα από τα χωράφια που ακολούθησε ο στρατός του Ιμπραήμ για να ανεβεί από το Νιόκαστρο της Πύλου ως το Μανιάκι λέγεται ακόμη και σήμερα από τους ντόπιους Αραπόστρατα.
Το ύψωμα της Πυραμίδας, όπου ανεγέρθηκε το 1938 το πρώτο μνημείο του Παπαφλέσσα και θεωρείται το έσχατο σημείο άμυνας, είναι ένας κάθετος, απόκρημνος βράχος, λίγα χιλιόμετρα μακριά από το Μανιάκι. Στο ξωκκλήσι της Ανάστασης, το οποίο ανεγέρθηκε το 1908, το οστεοφυλάκιο που βρίσκεται στα θεμέλια και σε αρκετό βάθος περιέχει πινακίδα που γράφει ότι τα οστά ανήκουν στον Γρηγόριο Δικαίο Παπαφλέσσα.
Το ξημέρωμα της 20ής Μαΐου 1825 το πυροβολικό του Ιμπραήμ, προσβάλλει τις θέσεις άμυνας, τα ταμπούρια, των Ελλήνων. Η χαριστική βολή έρχεται κατά τρόπο πανομοιότυπο με τις Θερμοπύλες. Ανιχνευτές του Ιμπραήμ ανακαλύπτουν ένα μονοπάτι στην πλάτη των υπερασπιστών του Μανιακίου, στη θέση Κρυόρεμα, πίσω από τον λόφο της Ανάστασης, όπου βρίσκονται τα προκεχωρημένα ταμπούρια των ανδρών του Βοϊδή. Το τέλος θα γραφτεί στα υψώματα βορείως του Μανιακίου. Εκεί, σύμφωνα με τον θρύλο, που ενστερνίζονται και πολλοί ιστορικοί της Επανάστασης, ο Ιμπραήμ στήνει όρθιο, σε μια βελανιδιά, το ακέφαλο πτώμα του Παπαφλέσσα, ζητεί να βρουν το κεφάλι του και, μόλις αυτό τοποθετείται πάνω στο σώμα, σκύβει και φιλά τον «άξιο πολέμαρχο», τιμώντας κατ΄ αυτόν τον τρόπο την παλικαριά του!!!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου