Το εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννου του Νηστευτού στη ΒΙ.ΠΕ. Ασπροπύργου!!!!

Στη Βιομηχανική Περιοχή Ασπροπύργου, πίσω από τις εγκαταστάσεις των ΕΛΠΕ και της ΕΚΟ, στην οδό Μαρκόνι, θέση Αγ. Ιωάννης Νηστευτής (Ποταμιά), βρίσκεται το ομώνυμο ιστορικό εκκλησάκι που διασώζεται σε άριστη κατάσταση ως τις μέρες μας.

Νοτιοανατολικά του Ασπροπύργου περίπου 2 χιλιόμετρα, στο δρόμο προς Αθήνα, στη θέση ανάμεσα Στεφάνι και Mούλκι στα δεξιά, βρίσκεται μισοχωμένη η μονόχωρη δρομική σταυρεπίστεγη εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Νηστευτή.

Ο χώρος που είναι κτισμένη θεωρείται κατά παράδοση και από νεότερα έγγραφα ως τσιφλίκι του Σρεφάν πασά, γι' αυτό λέγεται η περιοχή Στεφάνι, ενώ ψηλά στην πλαγιά υπάρχουν τα ερείπια των υποστατικών του. Είναι άγνωστο πότε περιήλθε στην κατοχή του το τσιφλίκι. Όμως, αν δεχθούμε ότι η ανέγερση της εκκλησίας τοποθετείται στα τέλη του 16ου αιώνα, είναι σίγουρο ότι η προσάρτηση του τσιφλικιού στον Στεφάν πασά έγινε αργότερα. Γιατί δεν είναι δυνατόν μέσα σε τσιφλίκι Τούρκου πασά να κτιστεί εκκλησία.

Έτσι θέτουμε ως πιθανότερο χρονικό όριο της δημιουργίας του τσιφλικιού, ή το σωστότερο του οικισμού, τις αρχές του 17ου αιώνα.

Η εκκλησία ανήκει στον ναοδομικό τύπο που πρώτος ο Γ. Λαμπράκης ονόμασε «σταυρεπίστεγο», ονομασία που επικράτησε και διεθνώς. Ο τύπος αυτός που συναντάται, από τον 13ο μέχρι και τον 18ο αιώνα με μία ιδιόμορφη γεωγραφική εξάπλωση στον ελλαδικό χώρο, θεωρείται από τους νεότερους ερευνητές σχεδόν αποκλειστικά ελληνικός με πιθανή πατρίδα την Πελοπόννησο, σε αντίθεση με τη γνώμη των παλαιότερων, που θεωρούσαν τον τύπο αυτόν μεσοποταμιακής καταγωγής.

Τυπολογικά η κάτοψη της εκκλησίας του Αγίου Ιωάννη του Νηστευτή ανήκει στην παραλλαγή των μονόχωρων σταυρεπίστεγων του τύπου Α2. Χαρακτηριστικό στοιχείο της παραλλαγής αυτής είναι ότι οι τοίχοι των μακρών πλευρών εξωτερικά συνεχίζονται αδιάσπαστοι, ενώ εσωτερικά το πάχος τους ελαττώνεται, δημιουργώντας μικρή εσοχή στο τμήμα που αντιστοιχεί στην κάθετη καμάρα.

Χαρακτηριστικό ακόμη είναι ότι στη βάση των τοίχων έχουν χρησιμοποιηθεί μεγάλες πέτρες, πιθανόν για καλύτερη θεμελίωση, για μόνωση και για αντιστήριξη, λόγω του βυθίσματος του κτηρίου στο μαλακό προσχωσιγενές έδαφος. Τέλος στην τοιχοποιΐα διακρίνονται ξυλοδεσιές, οι λεγόμενες ιμαντώσεις των Βυζαντινών, δηλαδή η παρεμβολή στο κτίσιμο τεμαχίων σκληρών ξύλων για λόγους αντισεισμικής προστασίας. Στην περίπτωση του Αγίου Ιωάννη υπάρχει ένας ακόμη σημαντικός λόγος ύπαρξής του: το μαλακό προσχωσιγενές έδαφος. Η ύπαρξη των ιμαντώσεων προστατεύει και από τα πιθανά «καθίσματα» των τοίχων. Εξωτερικά οι αμφικλινείς στέγες καλύπτονται με τα λεγόμενα βυζαντινού τύπου σύγχρονα κεραμίδια. Δυστυχώς δεν διασώζονται στοιχεία από την αρχική κεράμωση.

Η κατασκευή αυτή είναι επηρεασμένη από τις αντίστοιχες αιγαιοπελαγίτικες μορφές, όπως άλλωστε και τα δωματοσκέπαστα καμαρόσπιτα της Ελευσίνας των Μεγάρων, και μας δίνει μια ενδιάμεση εκφυλισμένη μορφή ανάμεσα στους σταυρεπίστεγους της ηπειρωτικής Ελλάδας και στους επιπεδόστεγους σταυρεπίστεγους των Κυκλάδων.

Όπως φαίνεται από τις σωζόμενες τοιχογραφίες, η εκκλησία πρέπει να ήταν κατάγραφη. Η εξέταση όμως των τοιχογραφιών αυτών παρουσιάζει μικρά προβλήματα χρονολόγησης, γιατί από τις σωζόμενες τοιχογραφίες λίγες είναι ευδιάκριτες. Από τις υπόλοιπες διακρίνεται μόνο ο προπλασμός, ενώ άλλες καλύπτονται από παχύ στρώμα καπνιάς. Ακόμη, πρέπει να σημειώσουμε το ασβέστωμα σημαντικού μέρους από την τελευταία κάτω ζώνη. Τέλος το Σεπτέμβρη του 1989, τις ψέκασαν όλες με βερνίκι για να είναι περισσότερο εμφανίσιμες.

Το σύστημα διακόσμησης που ακολούθησαν οι ζωγράφοι, γιατί η εικονογράφηση έγινε σε δύο φάσεις, είναι η κατά παράλληλες οριζόντιες ζώνες διάταξη. Οι θέσεις των παραστάσεων είναι δογματικώς οριζόμενη. Έτσι, στην κόχη του ιερού ιστορείται η πλατυτέρα των Ουρανών. Από κάτω οι Ιεράρχες και ο Μελισμός. Στην καμάρα του ιερού η Ανάληψη, στο μέτωπο της κόγχης ο Ευαγγελισμός και το Άγιο Μανδήλιο. Στον χώρο της Πρόθεσης ο διάκονος Στέφανος και στο βορινό τοίχο το όραμα του Πέτρου Αλεξανδρείας.

Αντίστοιχα στο Διακονικό ο διάκονος Φίλιππος και στο νότιο τοίχο ο Άγιος Νικόλαος ευλογών. 

Ο Άγιος Ιωάννης, από παιδί διακρίθηκε για τη σπάνια εγκράτεια του και για τον από φυσικού έρωτα προς τη νηστεία. Πράγμα που του έδωσε και την προσωνυμία του Νηστευτή.

Ο Άγιος Ιωάννης γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη και όταν έγινε έφηβος έκανε το επάγγελμα του χαράκτη. Η καρδιά του όμως, ήταν δοσμένη στα θεία και κάθε μέρα διάβαζε την Αγία Γραφή και άλλα θρησκευτικά βιβλία, πλουτίζοντας έτσι τις γνώσεις του. Τα πλεονεκτήματα του αυτά, εκτίμησε ο Πατριάρχης Ιωάννης ο Γ' και τον χειροτόνησε διάκονο.

Από τη θέση αυτή ανέπτυξε ιδιαίτερα την ελεημοσύνη, βοηθώντας πλήθος φτωχών και άλλων απόρων. Αργότερα έγινε πρσβύτερος, και μετά το θάνατο του Πατριάρχη Ευτυχίου, με κοινή υπόδειξη αρχόντων και λαού, εκλέχτηκε διάδοχος του ο Ιωάννης ο Νηστευτής σαν Ιωάννης Δ' (12/04/582 μ.Χ. επί βασιλέως Μαυρικίου).

Το πόσο έλαμψε και σαν Πατριάρχης ο Ιωάννης, έχουμε πολύ εύγλωττες μαρτυρίες: Ο επίσκοπος Σενιλλίας Ισίδωρος τον παριστάνει σαν Άγιο και ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων Σωφρόνιος τον αποκάλεσε «σκήνωμα πάσης ἀρετῆς». Στον Ιωάννη επίσης, Σύνοδος των Πατριαρχών που συνήλθε στην Κωνσταντινούπολη το 587 μ.Χ., του απένειμε τον τίτλο «Οἰκουμενικός». Σχετικά με τις εκκλησιαστικές ποινές ο Ιωάννης θέσπισε σοφό κανονικό, που βρίσκεται στο Πηδάλιο.

Κοιμήθηκε στις 2 Σεπτεμβρίου του 595 μ.Χ. και το λείψανο του ετάφη στο ναό των Αγίων Αποστόλων.

Εορτάζει στις 2 Σεπτεμβρίου εκάστου έτους και δεν έχει καμία σχέση με την εορτή και την αυστηρή νηστεία της 29ης Αυγούστου που η εκκλησία μας τιμά την Αποτομή της Τιμίας Κεφαλής του Προδρόμου, δηλαδή την αποκεφάλιση του Αγίου Ιωάννου του Βαπτιστού κατά διαταγή του βασιλιά Ηρώδη.

Η Κάρα του Αγίου βρίσκεται στη Μονή Αγάθωνος στη Φθιώτιδα. 
Αποτμήματα του Ιερού Λειψάνου του Αγίου βρίσκονται στις Μονές Ιβήρων Αγίου Όρους και Βαρνάκοβας Ναυπακτίας.

Περισσότερες φωτογραφίες εδώ!