Αναστηλώθηκε το αρχαιότερο Βυζαντινό Μνημείο στη Ζούρτσα (Ν. Φιγαλεία) της Ηλείας!

Κοίμηση της Θεοτόκου (Μοναστήρι), Βυζαντινή Βασιλική 10ου αιώνος!

Περίπου ένα χιλιόμετρο ανατολικά της Νέας Φιγάλειας ή Ζούρτσας, στην περιοχή του δεύτερου νεκροταφείου του οικισμού, βρίσκεται ο ιερός ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου, που είναι γνωστός και ως «Μοναστήρι». Χρονολογείται στο τελευταίο τέταρτο του 10ου αιώνα και πιθανότατα ήταν το καθολικό μονής.

Η μονή συνδέθηκε στενά με την ιστορία της Ζούρτσας και σύμφωνα με την παράδοση, στα χρόνια της Τουρκοκρατίας φιλοξένησε κρυφό σχολειό, ενώ τον Σεπτέμβριο του 1825 πυρπολήθηκε από τον στρατό του Ιμπραήμ πασά. Λειτούργησε ως ανδρική μέχρι το 1834, οπότε καταργήθηκε με διάταγμα του Όθωνα.

Περίπου έναν αιώνα αργότερα, κατεδαφίστηκαν τα κελιά των μοναχών και οι άλλοι χώροι της και παρέμεινε μόνο ο ναός, ο οποίος επίσης υπέστη αρκετές μετατροπές και επεμβάσεις. Στην αρχική του μορφή ήταν ξυλόστεγη τρίκλιτη βασιλική. Αργότερα, ο ναός περιορίστηκε σε δύο κλίτη και στη δυτική πλευρά προστέθηκε νάρθηκας. Στο δυτικό, νεότερο τμήμα της τοιχοποιίας έχουν εντοιχισθεί παλαιότερα αρχιτεκτονικά μέλη, που χρονολογούνται στην ύστερη βυζαντινή εποχή. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η κεραμοπλαστική διακόσμηση στη μεγαλύτερη αψίδα του ιερού, όπου δεσπόζει ένα μεγάλο παράθυρο. Εσωτερικά ο ναός δεν είναι αγιογραφημένος και ο χώρος του ιερού προσδιορίζεται από τη μικρή υπερύψωσή του και από το ξύλινο εικονοστάσι του.

Ο βυζαντινός ναός αποκαταστάθηκε στο πλαίσιο Προγραμματικής Σύμβασης συναφθείσας μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και της Ιεράς Μητροπόλεως Τριφυλίας και Ολυμπίας. Η αναστήλωση του διήρκεσε περίπου 3 χρόνια ωστόσο η εικόνα που θα δει ο επισκέπτης από κοντά είναι περισσότερο από εντυπωσιακή! Ο Ναός σύμφωνα με όλα τα στοιχεία αποτελεί το αρχαιότερο Βυζαντινό Μνημείο της Ηλείας και ένα εκ των αρχαιότερων της Ελλάδος.

Με λαμπρότητα τελέστηκαν το πρωί το Σαββάτου 9 Ιουλίου 2016 τα εγκαίνια του Ιερού Ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην Ν. Φιγαλεία και η παρουσίαση του έργου «Στερέωση - Αποκατάσταση του Ι. Ναού και διαμόρφωση του περιβάλλοντα χώρου» που υλοποιήθηκε στο πλαίσιο Προγραμματικής Σύμβασης μεταξύ του Yπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και της Ιεράς Μητροπόλεως Τριφυλίας και Ολυμπίας. Μεταξύ άλλων παραβρέθηκαν ο πρώην υπουργός της ΝΔ Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης, οι βουλευτές Ηλείας Κώστας Τζαβάρας και Γιάννης Κουτσούκος, ο αντιπεριφερειάρχης Ηλείας Γιώργος Γεωργιόπουλος, ο δήμαρχος Ζαχάρως κ. Φάμελος ο επικεφαλής της αντιπολίτευσης κ. Αλεξανδρόπουλος, δημοτικοί σύμβουλοι, ο Γενικός Αστυνομικός Διευθυντής Περιφέρειας Δυτ. Ελλάδας κ. Τσόλκας, ο Αστυνομικός Διευθυντής Ηλείας κ. Στεφανόπουλος, ο πρόεδρος της ΝΟΔΕ Ηλείας Χρήστος Γαβράς, εκπρόσωποι των Ενόπλων Δυνάμεων, οι εκπρόσωποι του ΕΑΑΝ Ηλείας κ.κ. Υφαντής και Αράπογλου, τα μέλη της ΔΕΟΦ κ.α. 
Τα εγκαίνια τέλεσε ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Τριφυλίας και Ολυμπίας κ. Χρυσοστόμος, παρουσία πλήθους πιστών στη Θεία Λειτουργία που ξεκίνησε από τις 7 το πρωί και ολοκληρώθηκε στις 11. Στη συνέχεια η προϊσταμένη της 6ης ΕΒΑ και νυν ΕΦΑ Αχαΐας παρουσίασε το έργο της αναστήλωσης που πραγματοποίησαν οι αρχαιολόγοι. Συγκινητικές ήταν οι στιγμές καθώς στην τελετή αυτή παραβρέθηκαν οι δωρητές και μεγάλοι ευεργέτες της περιοχής της οικογένειας Δάικου που με την προσφορά τους συνέβαλαν στην ολοκλήρωση των εργασιών. 

Πάνε σχεδόν 10 αιώνες από τότε που οι κάτοικοι της ιστορικής Ζούρτσας έβαλαν την πρώτη πέτρα στην ανέγερση ενός ναού, του ναού της Παναγίας Βόγαλης όπως αναφέρεται σε ιστορικά έγγραφα.

Περίπου ένα χιλιόμετρο ανατολικά της Νέας Φιγάλειας ή Ζούρτσας, στην περιοχή του δεύτερου νεκροταφείου του οικισμού, βρίσκεται ο ιερός ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου, που είναι γνωστός και ως «Μοναστήρι».

Χρονολογείται στο τελευταίο τέταρτο του 10ου αιώνα και πιθανότατα ήταν το καθολικό μονής. Πράγματι, σε ένα χρυσόβουλλο του Ανδρόνικου Β΄ Παλαιολόγου, του 1323, με το οποίο η περιοχή της Ζούρτσας παραχωρήθηκε στη Μονή Βροντοχίου του Μυστρά, αναφέρεται το μετόχι της μονής της Παναγίας της Βόγαλης, ενώ στην ενετική καταγραφή του 1700 γίνεται λόγος για τη μονή της Παναγίας Λιγόβαης. Η μονή συνδέθηκε στενά με την ιστορία της Ζούρτσας και σύμφωνα με την παράδοση, στα χρόνια της Τουρκοκρατίας φιλοξένησε κρυφό σχολειό, ενώ τον Σεπτέμβριο του 1825 πυρπολήθηκε από τον στρατό του Ιμπραήμ πασά. Λειτούργησε ως ανδρική μέχρι το 1834, οπότε καταργήθηκε με διάταγμα του Όθωνα. Περίπου έναν αιώνα αργότερα, κατεδαφίστηκαν τα κελιά των μοναχών και οι άλλοι χώροι της και παρέμεινε μόνο ο ναός, ο οποίος επίσης υπέστη αρκετές μετατροπές και επεμβάσεις.

Στην αρχική του μορφή ήταν ξυλόστεγη τρίκλιτη βασιλική. Αργότερα, ο ναός περιορίστηκε σε δύο κλίτη και στη δυτική πλευρά προστέθηκε νάρθηκας. Στο δυτικό, νεότερο τμήμα της τοιχοποιίας έχουν εντοιχισθεί παλαιότερα αρχιτεκτονικά μέλη, που χρονολογούνται στην ύστερη βυζαντινή εποχή. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η κεραμοπλαστική διακόσμηση στη μεγαλύτερη αψίδα του ιερού, όπου δεσπόζει ένα μεγάλο παράθυρο. Εσωτερικά ο ναός δεν είναι αγιογραφημένος και ο χώρος του ιερού προσδιορίζεται από τη μικρή υπερύψωσή του και από το ξύλινο εικονοστάσι του.

Σήμερα Ο βυζαντινός ναός αποκαταστάθηκε στο πλαίσιο Προγραμματικής Σύμβασης συναφθείσας μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και της Ιεράς Μητροπόλεως Τριφυλίας και Ολυμπίας. Η αναστήλωση του διήρκεσε περίπου 3 χρόνια ωστόσο η εικόνα που θα δει ο επισκέπτης από κοντά είναι περισσότερο από εντυπωσιακή!

Ο Ναός σύμφωνα με όλα τα στοιχεία αποτελεί το αρχαιότερο Βυζαντινό Μνημείο της Ηλείας και ένα εκ των αρχαιότερων της Ελλάδος. Ένα μνημείο που τόσα χρόνια ήταν καλά κρυμμένο σε ένα βαθύ πράσινο τοπίο. Πλέον ο ναός αφού αναστυλώθηκε εγκαινιάσθηκε με κάθε επισημότητα και είναι επισκέψιμος για όσους ενδιαφέρονται να τον θαυμάσουν από κοντά.