Διδάγματα
από την Ιστορία
Η επελθούσα Κρίση που πλήττει την Ελληνική Οικονομία, και
συνεπώς και την Κοινωνία, με άμεση κατεύθυνση την διεύρυνση της Ύφεσης για μια
ακόμη χρονιά, μας οδηγεί συχνά σε σκέψεις για τον τρόπο υπέρβασης αυτού του
ορατού αδιεξόδου. Πολλά έχουν γραφεί και έχουν επίσης λεχθεί (Δόξα τω …Θεώ τα
μέσα εκφράσεως έχουν πολλαπλασιαστεί σε απίστευτο βαθμό) για το πώς περιήλθαμε
εδώ και πώς θα ξεφύγουμε από το αδιέξοδο…
Δύσκολες καταστάσεις οδηγούν σε δύσκολες σκέψεις για το
αυριανό μας αδιέξοδο. Μάλιστα πολλοί καταφεύγουν σε αναφορές στην Οικονομική
Ιστορία της Ευρώπης αλλά και του Κόσμου. Για εμάς του Έλληνες συχνό πεδίο
αναφοράς σε παρελθούσες οικονομικές κρίσεις αποτελεί η περίοδος της ξενικής
Κατοχής των ετών 1941-1945, όταν η Ελλάς είχε καταληφθεί από τις Δυνάμεις του
Άξονος (Γερμανία, Ιταλία και Βουλγαρία) που είχαν διαμελίσει την Χώρα και ο
Ελληνικός Λαός βρισκόταν στο έλεος τους και την πορεία συνολικώς του Πολέμου.
Τότε είχε επιβληθεί στην Ελλάδα μια ιδιόμορφη οικονομική
κατάσταση που οδήγησε στην απώλεια χιλιάδων ζωών κατά τον πρώτο χειμώνα της
Κατοχής (1941-1942), κυρίως στον μεγάλο αστικό χώρο της Αττικής.
Ουσιαστικά στα χρόνια εκείνα κυριαρχούσαν στην κατεχόμενη
Ελλάδα τριάμισυ νομίσματα:
1. Στις επίσημα κατεχόμενες περιοχές υπήρχαν οι κατοχικές
δραχμές, που ήταν μόνο σε έντυπη μορφή (χαρτονομίσματα) και ήταν θύματα του
άκρατου πληθωρισμού (κάτι που οδήγησε στην διαμόρφωση νέων με απίστευτα νούμερα
τιμών, που έφταναν στο τέλος της Κατοχής τα …δισεκατομμύρια).
2. Σε πολλές από τις κατεχόμενες αλλά και στις ελεγχόμενες
από Έλληνες αντάρτες περιοχές κυριαρχούσε ο …κανόνας του Χρυσού: η χρυσή Λίρα
Αγγλίας αποτελούσε μέτρο οικονομικών συναλλαγών για πολλούς. Μάλιστα για την
ευγενή ράτσα των Μαυραγοριτών η χρυσή Λίρα Αγγλίας ήταν η σταθερή αξία που με
αυτήν αποτιμούσαν την πώληση ή την αγορά τροφίμων και άλλων αγαθών από
εμπερίστατους Έλληνες.
3. Σε πολλές περιοχές με έντονη την αγροτική διαδικασία και
παραγωγή υπήρχε ως μέσο οικονομικών συναλλαγών η ανταλλαγή τροφίμων και
άλλων αγαθών (ανταλλακτική οικονομία) μεταξύ των πολιτών. Αυτή η λύση εξάλειφε
τις αδικίες των οικονομικών συναλλαγών, καθώς κάθε πολίτης έδινε από αυτό που
είχε και έπαιρνε αγαθά που ήταν απαραίτητα για την επιβίωση του.
Για μία ακόμη φορά ο Έλληνας γνώριζε να συναλλάσσεται με
διαφορετικά νομίσματα και να βρίσκει λύσεις που ευνοούσαν την βιολογική και την
οικονομική του επιβίωση. Δεν περιορίστηκε σε μία μορφή νομίσματος αλλά επέλεξε,
θέλοντας και μη, και προσαρμόστηκε στην νέα πραγματικότητα. Μάλιστα μπορούσε να
συνδυάσει και τους τρεις αυτούς τρόπους οικονομικής συναλλαγής: να έχει
οικονομική συναλλαγή με το επίσημο εμπόριο με το κατοχικό πληθωριστικό
χαρτονόμισμα, να δέχεται χρυσές λίρες ως σταθερό απόθεμα και να καταφεύγει και
στην ανταλλαγή αγαθών όταν δεν μπορούσαν να δώσουν λύση οι άλλες προτάσεις.
Να αναφέρουμε επίσης πως υπήρχε και ένα άλλου είδους
νόμισμα (για να δικαιολογήσουμε και τον …τίτλο του παρόντος άρθρου): αυτό ήταν
το νόμισμα των στρατιωτικών Αρχών Κατοχής που αφορά τόσο το νόμισμα που
χρησιμοποιούσαν οι Κατακτητές στις ελεγχόμενες από την κατοχική Κυβέρνηση
περιοχές της Ελλάδος, αλλά και το νόμισμα των περιοχών που ήδη είχαν
ενσωματώσει στο Κράτος τους οι κατακτητές (όπως οι Ιταλοί στα κατεχόμενα από
αυτούς Επτάνησα ως τον Σεπτέμβριο του 1943, όταν τους εξεδίωξαν με αιματηρό
τρόπο οι Γερμανοί, αλλά και στη κατεχόμενη από τους Βουλγάρους και ενσωματωμένη
στο βουλγαρικό Κράτος περιοχή της Θράκης και της Μακεδονίας, όπου οι κατακτητές
Βούλγαροι εφάρμοσαν εκτενές σχέδιο εκβουλγαρισμού ή διωγμού των Ελλήνων).
Τότε μπορούμε να μιλάμε για τριάμισυ νομίσματα που
επικρατούσαν τότε και έδιναν μία εικόνα περίεργης οικονομίας στα χρόνια της
Κατοχής. Και όμως μέσα σε αυτήν την ερμαφρόδιτη κατάσταση οι Έλληνες έδειξαν
ότι αντέχουν και μπορούν να ξεπεράσουν τις δυσκολίες που επέφερε η ζοφερή
εκείνη κατάσταση. Βέβαια οι θάνατοι από λιμό στον πρώτο χειμώνα της Κατοχής
ήταν ένα πλήγμα στην ζωή των Ελλήνων αλλά και ένα σημείο εφιαλτικής αναφοράς
από τους σημερινούς Έλληνες.
Πάντως η ύπαρξη σε μεγάλο βαθμό της ανταλλακτικής
οικονομίας έσωσε χιλιάδες συμπατριώτες μας τότε από τον θάνατο, την πείνα ή την
εξαθλίωση (κάτι που ήταν υπαρκτή και συνήθης πραγματικότητα για πολλά σημεία
του ελλαδικού και του ευρύτερου ελληνικού κόσμου στην προβιομηχανική εποχή, όταν
τα ελληνικά χωριά είχαν κατακτήσει σπουδαία βήματα Αυτάρκειας και έτσι
ξεπερνούσαν το θέμα της επιβίωσης -σήμερα η αυτάρκεια αυτή φαντάζει ως μακρινό
παρελθόν με τους κατοίκους των χωριών μας να εξαρτώνται από τα μεγάλα σούπερ
μάρκετ και τις εισαγωγές από το Εξωτερικό, άρα η αυτάρκεια είναι μία μακρινή
ανάμνηση- αν και η παρούσα κρίση επαναφέρει λύσεις απόκτησης αυτάρκειας σε
πολλούς συμπατριώτες μας).
Παρουσιάσαμε αυτήν την μικρή αναδρομή στην Οικονομική μας
Ιστορία μπορεί να προσφέρει απαντήσεις σε πολλά ερωτήματα που προκύπτουν
ιδιαίτερα σήμερα που πολλοί καταφεύγουν στην οικόσιτη οικονομία ή κάποιοι
παράγοντες της Οικονομίας μιλούν για την ύπαρξη δύο νομισμάτων εντός της
Ελλάδος (αλλά και σε άλλες προβληματικές οικονομικά χώρες της Ευρωζώνης), που
το ένα θα λειτουργεί ως σκληρό και το άλλο, για εγχώρια διευκόλυνση, ως μαλακό
και εύκολο στην υποτίμηση. Παράλληλα αυξάνεται η χρήση της ανταλλακτικής
οικονομίας, ιδιαίτερα στις περιφέρειες με έντονη αγροτική ή βιοτεχνική παραγωγή.
Ας βάλουμε την αντιστοίχιση με τα όσα γράψαμε για την
Οικονομία της Κατοχής:
α. Στην θέση της Χρυσής Λίρας είναι το σκληρό Ευρώ.
β. Στην θέση του κατοχικού πληθωριστικού χαρτονομίσματος το
ευάλωτο νέο εγχώριο νόμισμα που λύνει προβλήματα αλλά αφήνει άλυτα άλλα πολλά.
γ. Στην θέση της ανταλλακτικής οικονομίας παραμένει η ίδια
αντίληψη που ικανοποιεί πλήθος οικονομικών αναγκών.
Οι συγκρίσεις …δικές σας.
Γεώργιος Διον . Κουρκούτας - Καθηγητής
Φιλόλογος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου