Από το 2008 που ξεκίνησε το διαδικτυακό ταξίδι μας και κάθε χρόνο τέτοια μέρα συνηθίζουμε να γράφουμε δύο λόγια εις ανάμνηση του γεγονότος! Φέτος είναι η πρώτη φορά που δεν έχουμε τη διάθεση να γράψουμε το παραμικρό. Συνεχίζουμε όπως, όπως και βλέπουμε. Το τέλος δείχνει να είναι πιο κοντά από κάθε άλλη φορά...
Σήμερα στον Ιερό Ναό του Αγίου Γεωργίου Αιγάλεω, που πανηγυρίζει μεγαλοπρεπώς τη Θεομητορική Εορτή των Εισοδίων της Θεοτόκου, ακολουθώντας την περιφορά της Ιεράς Εικόνας της Παναγίας Κανάλας.
Χρόνια Πολλά!
Όλοι γνωρίζουμε το μικρό ναό του Αγίου Γεωργίου που βρίσκεται σήμερα στο βόρειο κράσπεδο της Ιεράς Οδού, στην συμβολή με την οδό Προύσης, δυτικώς του Κηφισού αμέσως μετά τη γέφυρα στη περιοχή του Αιγάλεω. Ελάχιστοι όμως γνωρίζουν ότι ονομάζεται Διασορίτης. Το όνομα αυτό συναντούμε ήδη από το 1573 και έπειτα σε συμβόλαια και κληροδοτήματα αναφερόμενα στην ευρύτερη περιοχή που βρίσκεται σήμερα ο ναός. Μάλιστα ο Διονύσιος Σουμερλής συσχετίζει το τοπωνύμιο προς τα ερμεία η έρμαια, τους ερμαίους λόφους, δηλαδή τους σωρούς που ύψωναν οι αρχαίοι διαβάτες, ρίπτοντες λίθους προς τιμή του Ενόδιου Ερμού. Υποστηρίζει λοιπόν ο Διονύσιος Σουμερλής ότι "Διασωρείτης" ονομάστηκε η περιοχή από τους ερμαίους λόφους, τους σωρούς δηλαδή που εσχηματίσθηκαν πλησίον του ιερού του Ερμού. Ανεξαρτήτως της ορθότητας της πληροφορίας αυτής, οι πληροφορίες του Σουμερλή μας οδηγούν στη βάσιμη υποψία ότι ενδεχομένως ο Ναός του Αγίου Γεωργίου έχει κτισθεί με οικοδομικό υλικό προερχόμενο από τους σωρούς ή από τα ερείπια του Ερμείου. Στη λιθοδομία του πάντως διακρίνονται σήμερα μερικά μη ενεπίγραφα μάρμαρα. Κατά πάσα πιθανότητα το επίθετο Διασορίτης αναφέρεται στον Άγιο και ο ναός του Αγίου Γεωργίου ευρισκόμενος στις παρυφές του ελαιώνος, εκεί που άρχιζαν οι αγροί, τα περιβόλια και οι αμπελώνες ονομαζόταν Διασ(π)ορίτης, διότι εόρταζε την 3η Νοεμβρίου, ημέρα πιθανώς προετοιμασίας του σπόρου και ενάρξεως της σποράς.
Ο ναός υπήρχε τουλάχιστον από του 16ου αιώνος. Σύμφωνα με προφορική παράδοση την οποία διέσωσε και αφηγήθει ο σεβαστός πρεσβύτης κ. Αναστάσιος Σερβός, πριν πολλά χρόνια υπήρχε κάποιος Τζαφέρης φίλος του Χαιδάρ πασά (εξ' ου και η περιοχή Χαϊδάρι). Ο Τζαφέρης εκπληρών επιθυμία του Χαιδάρ πασά, έλαβε ως αντάλλαγμα τη περιοχή που σήμερα ευρίσκεται ο ναός του Αγίου Γεωργίου. Σύμφωνα με άλλη προφορική παράδοση ο Τζαφέρης αυτός ήταν Μωαμεθανός, αλλά ίσως για να διατηρήσει τη περιουσία του μετά την Επανάσταση, εβαπτίσθη και έλαβε γυναίκα Χριστιανή. Αν σε όλα τα παραπάνω υπάρχει κάποια αλήθεια, θα μπορούσε κανείς να εικάσει ότι έλαβε το όνομα Γεώργιος από το ομώνυμο ναό που ευρισκόταν στα κτήματά του. Ότι βέβαια ο ναός άνηκε στην οικογένεια Τζαφέρη είναι βέβαιο. Στο δάπεδο του ναού υπάρχει πλάκα με την εξής περιγραφή:
ΕΝΘΑΔΕ ΚΕΙΤΑΙ Ο ΚΤΗΤΩΡ ΤΟΥ ΝΑΟΥ ΤΟΥΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΤΖΑΦΕΡΗΣ ΕΓΕΝΝΗΘΗ ΤΗΝ 6 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1847 ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΖΑΦΕΡΗΣ ΕΤΩΝ 35
Η επιγραφή είναι βέβαια ασαφής. Αναφέρει την ημερομηνία γεννήσεως του κτήτορος και την ηλικία μόνο του δεύτερου νεκρού, χωρίς την ημερομηνία θανάτου. Ο αποθνίσκων σε ηλικία μόλις 35 ετών Γέωργιος Τζαφέρης ήταν γιος του Βασίλειου και της Ελισάβετ Τζαφέρη και το όνομα καθώς και το πατρώνυμο αυτού παραπέμπουν στον επί Τουρκοκρατίας Γέωργιον Τζαφέρη.
Κατά τον Ν.Δ. Παπαχατζή, ο ναός είναι τελείως ανακαινισμένος τα τελευταία χρόνια και κατά τον περασμένο αιώνα ήταν σχεδόν ερειπωμένος ώστε να φαίνεται το αρχαίο υλικό από το οποίο ήταν κτισμένος, αν και η πληροφορία στο "Ευρετήριο Μεσαιωνικών Μνημείων", ότι ο ναός φέρει εσωτερικώς τοιχογραφίες του 18ου αιώνα, δεν συνηγορεί απολύτως υπέρ του παραπάνω. Ότι ανακαινίσθηκε στις αρχές του προηγούμενου αιώνα αυτό θεωρείται σχεδόν βέβαιο. Στο ναό διασώζεται χάλκινο μανουάλι, αφιέρωμα του Βασ. Τζαφέρη με χαραγμένη την χρονολογία 1904. Την ίδια χρονολογία φέρει και μια κινητή εικόνα του Αγίου που σώζεται στο ναό, αφιέρωμα Α. Πολίτου. Ο ναός μετά το θάνατο του Βασ. Τζαφέρη και ίσως μεταπολεμικώς περιήλθε στην οικογένεια Δράκου. Η οικογένεια Παν. Δράκου (της εταιρείας ΙΖΟΛΑ) απέκτησε το χώρο που βρίσκεται σήμερα ο ναός, μαζί ίσως με τον απέναντι νοτίως της Ιεράς Οδού χώρο, που αργότερα αγόρασε ο ΟΣΚ και σήμερα εδρεύει εκεί το 3ο Γυμνάσιο Αιγάλεω. Ως ιδιωτικός ναός ο Άγιος Γεώργιος παρέμενε κλειστός και λειτουργούσε μόνο κατόπιν αδείας μέχρι τις αρχές περίπου της δεκαετίας του 1960. Αργότερα άρχισε να λειτουργεί τακτικά εξυπηρετούμενος από ιερείς της Υψώσεως Τιμίου Σταυρού Αιγάλεω. Το 1971 αγιογραφήθηκε και τούτο προκύπτει από την επιγραφή "χείρ Γεωργίου Δημητρακοπούλου 1971" η οποία υπάρχει επί του νότιου τοίχου. Από το 1981 η οικογένεια Δράκου εξεδήλωσε την επιθυμία να δωρίσει το ναό στην Ιερά Μητρόπολη Νικαίας. Τελικά η δωρεά πραγματοποιήθηκε το 1990-91 και από τότε ο ναός του Αγίου Γεωργίου λειτουργεί ως μητροπολιτικό παρεκκλήσιο με δικό του ιερέα. Τότε απομακρύνθηκαν τα εξωτερικά κονιάματα και αποκαλύφθηκε η προς νότον και ανατολάς λιθοδομία. Επίσης καθαρίστηκαν οι τοιχογραφίες οι οποίες είχαν αμαυρωθεί λόγω της κηραψίας και του θυμιάματος, επειδή όμως ήταν ήδη φθαρμένες, ξεκίνησε νέα αγιογράφηση από τους αγιογράφους Ευάγγελο Λημναίο και Κων/νο Αντωνάκη. Για την εξυπηρέτηση των πολυάριθμων πιστών προστέθηκε στην είσοδο του ναού λυόμενο προσάρτημα. Σήμερα ο ναός του Αγίου Γεωργίου είναι χαρακτηρισμένος από την Α' ΕΒΑ (Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων) και λειτουργεί με δικό του ιερέα τον, π. Εμμανουήλ Χατζηανδρέου.
Η αθρόα προσέλευση πιστών στον Άγιο Γεώργιο, ως μητροπολιτικό παρεκκλήσι, οφείλεται και στο γεγονός ότι εντός αυτού φυλάσσεται παλιά θαυματουργή εικόνα της Θεοτόκου, η οποία ονομάστηκε Παναγία Κανάλλα προς τιμήν της ομώνυμου εικόνας της νήσου Κύθνου. Τα αφορώντα την εικόνα αυτή προέρχονται από αφηγήσεις της τελευταίας κατόχου της Μαρίας Γκούμα, το γένος Καρβούνη οι οποίες περιλαμβάνονται σε φυλλάδιο με τον τίτλο "Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Κανάλλας του Αιγάλεω" (Επιμέλεια Ελένης Ι. Τζέμη, Αθήνα 1993). Κατά την αφήγηση αυτή η οποία επικαλείται "ιστορικό σημείωμα", που χάθηκε στην καταστροφή της Σμύρνης το 1922, η εικόνα είναι έργο του Ευαγγελιστού Λουκά και είχε φυλαχθεί ίσως την εποχή της εικονομαχίας (8ος-9ος αι.) σε πηγάδι της νήσου Χίου, απ' όπου κατόπιν οράματος την ανέσυρε κάποιος γέροντας πρόγονος της Μαρίας Καρβούνη. Η εικόνα μέχρι της καταστροφής της Χίου από τους Τούρκους το 1822, είχε τοποθετηθεί σε οικογενειακό παρεκκλήσι, στα ερείπια του οποίου ευρέθη αλώβητη μετά την απελευθέρωση. Σύμφωνα με οικογενειακή συνήθεια η εικόνα δινόταν κάθε φορά ως προίκα στη κόρη της οικογένειας που έφερε το όνομα Μαρία. Έτσι έφτασε στη τελευταία κάτοχο Μαρία Γκούμα, η οποία λίγο προ του θανάτου της, την εδώρισε στην Μητρόπολη Νικαίας επί των ημερών του βραχύβιου Μητροπολίτου Ιάκωβου Γκίνη (1990-94). Η εικόνα την οποία η τελευταία κάτοχος είχε φροντίσει να συντηρηθεί είναι μικρών διαστάσεων (20x15 εκ.). Εικονίζει τη Θεοτόκο να βαστάζει αριστερώς με σφιχτό εναγκαλισμό το Θείο Βρέφος, το οποίο χέρι ή κατ' άλλους το πόδι του μικρού Χριστού ακουμπά στο δεξιό ώμο της. Το αριστερό της χέρι, το κάλυμμα της κεφαλής και τα φωτοστέφανα είναι επαργυρωμένα. Η εικόνα φαίνεται πράγματι να είναι πολύ παλιά.
Παρατείνεται η διάρκεια της έκθεσης «Ήρωες από μέταλλο» λόγω μεγάλου ενδιαφέροντος και επισκεψιμότητας. Η αθρόα προσέλευση επισκέπτων και φιλότεχνου κοινού, οδήγησε σε παράταση της παραμονής των έργων του Νίκου Φλώρου, στο χώρο έκθεσης της συλλογής Ελληνικών Ενδυμασιών Βικτωρίας Γ. Καρέλια, στην πόλη της Καλαμάτας. Η επετειακή έκθεση του διεθνούς φήμης γλύπτη, Νίκου Φλώρου, «Ήρωες από μέταλλο», είναι επισκέψιμη ήδη από τα μέσα Σεπτεμβρίου, στην οδό Σταδίου 64 στην Καλαμάτα. Παρότι η διάρκειά της αναμενόταν να λήξει περί το τέλος Οκτωβρίου, καθώς ο διάσημος εικαστικός έχει ήδη δεχθεί προσκλήσεις να την παρουσιάσει στο εξωτερικό, εντούτοις το τεράστιο ενδιαφέρον του κοινού που έρχεται να την επισκεφθεί από όλη την Ελλάδα, οδήγησε στην απόφαση παραμονής των Ηρώων από μέταλλο, στον εκθεσιακό χώρο της κυρίας Καρέλια, έως και τέλος Δεκεμβρίου 2021.
Σκοπός είναι, να μπορέσουν όσοι το δυνατόν περισσότεροι το επιθυμούν, να πραγματοποιήσουν μία επίσκεψη και να αντικρίσουν από κοντά τα μεγαλοπρεπή αυτά έργα του Νίκου Φλώρου, τα οποία αναπαριστούν ήρωες της ελληνικής επανάστασης, ενώ παράλληλα θα αφουγκραστούν την αρμονική συνύπαρξη και αλληλοσυμπλήρωσή τους με τα κομμάτια της μόνιμης συλλογής, ήτοι τις παραδοσιακές φορεσιές της συλλογής της Βικτωρίας Καρέλια. Η συλλογή ελληνικών ενδυμασιών, αποτελεί έργο ζωής για την ίδια και ο υπερσύγχρονος χώρος στέγασής της συνιστά τον ιδανικό καμβά για να αναδειχθούν όλα τα έργα. Οι δύο συλλογές έχουν κοινό άξονα την ιστορία και την παράδοση δημιουργώντας μία σύμπνοια πατροπαράδοτου και σύγχρονου, παρελθόντος και παρόντος, υφάσματος και μετάλλου!
Η έκθεση περιλαμβάνει μία σειρά έργων - τεραστίων ψηφιδωτών, ήτοι γλυπτών κουστουμιών και πορτραίτων ηρωικών προσωπικοτήτων, υλοποιημένων εξ’ ολοκλήρου από κομμάτια ανακυκλώσιμου αλουμινίου - κουτάκια αναψυκτικών. Η «ιδιαιτερότητα» της τέχνης και τεχνικής του Νίκου Φλώρου, την οποία κατοχύρωσε στη Νέα Υόρκη και πλέον συνιστά την «υπογραφή» του, έγκειται στην πρώτη ύλη και στον τρόπο επεξεργασίας και αξιοποίησης αυτής. Ο καλλιτέχνης συλλέγει κουτάκια αναψυκτικών, μετατρέπει το αλουμίνιο σε ίνες και τις ίνες σε «μεταλλικό ύφασμα». Δεν έχει την πολυτέλεια του έτοιμου υλικού, αντιθέτως το δημιουργεί ο ίδιος από το μηδέν. Πρόκειται για μία διεργασία εξαιρετικά επίπονη και χρονοβόρα την οποία εκπονεί μόνος, από την αρχή ως το τέλος. Τα χρώματα δε, που χρησιμοποιεί, φροντίζει να αντικατοπτρίζουν τη φύση και την υπόσταση του εκάστοτε ιστορικού προσώπου ή αντικειμένου που αναπαριστούν. Ο Νίκος Φλώρος, κατορθώνει με την τέχνη του να προσωποποιεί το άυλο, μεταλλάσσοντας εξονυχιστικά την «ταπεινή» ύλη, σε θροΐζοντα ατλαζωτά υφάσματα, γεμάτα υπέρλαμπρες διαμαντοπελεκητές ψηφίδες.
Εισερχόμενος ο επισκέπτης στο χώρο της έκθεσης, αντικρίζει στον προθάλαμο, τη γλυπτή ενδυμασία της Λασκαρίνας Μπουμπουλίνας, ένα έργο με ύψος κάτι παραπάνω από δυόμιση μέτρα, άκρως επιβλητικό. Στην πρώτη αίθουσα του ισογείου, η Δέσπω Τζαβέλα, δεσπόζει σε ανάγλυφο πορτραίτο ανάμεσα στις παραδοσιακές ενδυμασίες της Πελοποννήσου, τμήμα της μόνιμης συλλογής της έκθεσης της Βικτώρια Καρέλια. Στα δεξιά, η εντυπωσιακή λόγω των φαντασμαγορικών χρωμάτων αλλά και του μεγέθους της (1,90 εκ. ύψος), γλυπτή ενδυμασία της Πανωραίας Χατζηκώνστα, γνωστής και ως «Ψαροκώσταινας», αρχόντισσας από το Αϊβαλί. Από τη συλλογή δεν λείπει - πως θα μπορούσε να λείπει άλλωστε; - η Ελληνική σημαία, που σε αυτή της την αναπαράσταση δεν είναι μόνο γαλανόλευκη. Ο Νίκος Φλώρος προσέθεσε σ’ αυτήν το κόκκινο, ένα χρώμα που την πότισε, αλλά και ξέφτια στο κάτω μέρος της, όπου κάθε ξέφτι συμβολίζει και ένα πλήγμα στη γαλανόλευκη θωριά της. Τέλος, τρία ακόμη έργα που προκαλούν δέος: το ανάγλυφο πορτραίτο του Γέρου του Μοριά καθώς επίσης και εκείνο της Λασκαρίνας Μπουμπουλίνας, έρχονται να σε διαπεράσουν «κοιτάζοντάς σε». Και το αποκορύφωμα: Η Ελευθερία. Η γλυπτή αναπαράσταση αυτής της έννοιας, την οποία διεκδίκησαν αδιαπραγμάτευτα οι πρόγονοί μας. Την ελευθερία που ο καλλιτέχνης, μάς προτρέπει να διεκδικήσουμε κι εμείς.., με κάθε τρόπο!
Μετά το πέρας της παραμονής της στην Καλαμάτα, η συλλογή των έργων θα ταξιδέψει στο εξωτερικό εξυμνώντας την Ελλάδα, τον ηρωισμό, την επανάσταση και την Ελευθερία!
Μουσείο: Συλλογή Ελληνικών Ενδυμασιών "Βικτώρια Καρέλια" Σταδίου 64, Καλαμάτα 24100
Τηλ. 2721086923
Φωτογράφος: Χρήστος Κωνσταντόπουλος
