Ο ποταμός Πάμισος στη Μεσσήνη!!!

Ο ιστορικός Πάμισος είναι ο μεγαλύτερος ποταμός της Μεσσηνίας και παρά τις πολλές επεμβάσεις στην κοίτη του και την γενικότερη κακοδιαχείριση, καταφέρνει ακόμα να αποτελεί πηγή ζωής και καταφύγιο για πολλά είδη της πανίδας. Ο Πάμισος πηγάζει από καρστικές πηγές που βρίσκονται στους δυτικούς πρόποδες των Βρωμοβρυσαίικων βουνών δίπλα από το μαρτυρικό χωριό του Αγίου Φλώρου. Στη βορεινή πλευρά του χωριού, υπάρχουν δύο μικρές λίμνες, τα «Μάτια», απ’ όπου ξεκινάει την πορεία του το ποτάμι που εκβάλλει μετά από 22 χιλιόμετρα στον Μεσσηνιακό κόλπο. Ο Πάμισος κινείται με νότια κατεύθυνση και λίγα χιλιόμετρα μετά τον Άγιο Φλώρο συναντάει το ρέμα Μαυροζούμενα που λανθασμένα θεωρούταν παλιότερα ο κύριος κορμός του ποταμού. Αμέσως μετά περνάει δίπλα από τον Άρι, όπου βρίσκεται και ένα μικρό φράγμα και συνεχίζει δυτικά του αεροδρομίου πριν καταλήξει στη θάλασσα στη θέση Μπούκα. Ο Πάμισος αναφέρεται ήδη από την αρχαιότητα ως πρωταγωνιστής στη γεωγραφία της πλούσιας Μεσσηνιακής πεδιάδας, την «Μακαρία» όπως την ονόμασε ο Στράβωνας. Ο Παυσανίας αναφέρει και σχετική λατρεία του ποτάμιου θεού Πάμισου ως θεού θεραπευτή που στα νερά του γιατρεύονταν τα παιδιά. Στις πηγές του ποταμού στον Άγιο Φλώρο βρισκόταν το αρχαίο ιερό του Ασκληπιού, όπου βρέθηκε αναθηματική στήλη που παρουσιάζει τον ποταμό με τη μορφή μαινόμενου ταύρου και την επιγραφή «ΑΣΚΛΑΠΙΟΔΩΡΟΣ ΠΑΜΙΣΩΙ». Η σύγχρονη κοίτη του ποταμού δεν έχει καμία σχέση με την ιστορική, καθώς στις αρχές της δεκαετίας του ‘70 κατασκευάστηκαν αναχώματα και τσιμεντένιες όχθες που τιθάσευσαν τον Πάμισο, ο οποίος πλέον σε πολλά σημεία του μοιάζει με ένα μεγάλο τεχνητό κανάλι. Τμήμα της παλαιάς κοίτης του ποταμού ξεκινά από τις πηγές και κινείται παράλληλα με τον Πάμισο σε μήκος 2,5 περίπου χιλιομέτρων μέχρι τις γέφυρες της Βαλύρας. Η υπεράντληση για την άρδευση της πεδιάδας μαζί με τα πολλά απόβλητα των ελαιοτριβείων έχουν συμβάλλει με τα χρόνια στην υποβάθμιση του ποταμού. Εντούτοις ο Πάμισος ακόμα κρατάει μέσα στα νερά και στη πυκνή παρόχθια βλάστηση μία πλούσια χλωρίδα και πανίδα. Η βλάστηση στις όχθες του ποταμού είναι εντυπωσιακή αν σκεφτεί κανείς ότι πρόκειται για έναν εγκιβωτισμένο ποταμό. Ιδιαίτερα στις πηγές του ποταμού μπορεί κανείς να συναντήσει πολλά ενδιαφέροντα υδρόφιλα είδη. Η χλωρίδα γύρω από το ποτάμι αποτελείται από πλατάνια, διάφορες ιτιές, ασημόλευκες, λίγες φτελιές, λυγαριές, πικροδάφνες και αγριοκάλαμα. Σημαντικά είδη που βρίσκονται μέσα στο ποτάμι είναι το νούφαρο Nymphaea alba, η Typha domingensis, το Equisetum telmateia, διάφορα είδη Juncus και Carex, η υδροχαρής κίτρινη ίριδα Iris pseudacorus, το Alisma plantago aquatica, η Oenanthe fistulosa και το Dipsacus fullonum. Άλλα φυτά που βγαίνουν στο λόφο πάνω από τις πηγές και στα χωράφια είναι ο σπάνιος Lupinus luteus, η Carlina lanata, ο κρόκος Crocus boryi, το Biarum spruneri, το αγριόσκορδο Allium ampeloprasum, το Delphinium peregrinum, ο Stachys canescens, η φριτιλάρια Fritillaria davisii και η ορχιδέα Orchis coriophora fragrans.

Η ορνιθοπανίδα του Πάμισου αποτελείται από πολλά είδη που βρίσκουν προστασία στις πυκνές καλαμιές. Από τους ερωδιούς εδώ ζούνε σταχτοτσικνιάδες, λευκοτσικνιάδες, μικροτσικνιάδες, νυχτοκόρακες και μικροτσικνιάδες. Άλλα παρυδάτια είδη είναι οι φαλαρίδες, οι νερόκοτες, οι πρασινοκέφαλες πάπιες, οι νεροκοτσέλες, οι στικτοπουλάδες, οι μικροπουλάδες, οι ακτίτες, οι ποταμοσφυριχτές και τα μπεκατσίνια. Τα αρπακτικά περιλαμβάνουν φιδαετούς, γερακίνες, καλαμόκιρκους, πετρίτες, ξεφτέρια, βραχοκιρκίνεζα, γκιώνηδες, τυτούδες και κουκουβάγιες. Η ορνιθοπανίδα συμπληρώνεται με είδη, όπως κιστικόλες, καστανολαίμηδες, μαυρολαίμηδες, αηδόνια, ψευταηδόνια, αλκυόνες, μελισσοφάγους, γαλαζοπαπαδίτσες, σπιτοχελίδονα, σταβλοχελίδονα, σταχτάρες, καρδερίνες, αμπελουργούς, αετομάχους, κοκκινοκεφαλάδες, τσιφτάδες και διάφορες στριτσίδες. Από τα αμφίβια εδώ ζούνε πρασινόφρυνοι, δεντροβάτραχοι και βαλκανοβάτραχοι. Η ερπετοπανίδα περιλαμβάνει είδη, όπως ελληνικές σαύρες, μοραϊτόσαυρες, πελοποννησιακές γουστέρες, ποταμοχελώνες, κρασπεδωτές χελώνες, μεσογειακές χελώνες, σαμιαμίδια, τρανόσαυρες, τυφλίτες, σαΐτες, σπιτόφιδα, σαπίτες, νερόφιδα, λιμνόφιδα, αγιόφιδα, δεντρογαλιές και οχιές. Οι μεγάλες αμμουδιές της Μπούκας, στις εκβολές του ποταμού, αποτελούν περιοχές ωοτοκίας για τις θαλάσσιες χελώνες καρέτα. Από τα θηλαστικά ξεχωρίζει η ακόμα συχνή παρουσία της βίδρας, ενώ στα Βρωμοβρυσαίικα βουνά έχουν επιστρέψει τα σπάνια τσακάλια. Άλλα θηλαστικά της περιοχής είναι οι αλεπούδες, τα κουνάβια, οι νυφίτσες, οι σκαντζόχοιροι και διάφορα τρωκτικά και νυχτερίδες. Σημαντική είναι και η ιχθυοπανίδα του ποταμού που περιλαμβάνει 11 είδη. Από αυτά ξεχωρίχουν η χρυσή μενίδα (Tropidophoxinellus spartiaticus), ο λακωνικός πελασγός (Pelasgus laconicus), η ποταμοσαλιάρα (Salaria fluviatilis), το χέλι (Anguilla anguilla), η πελοποννησιακή μπριάνα (Barbus peloponnesius), το αγκαθερό (Gasterosteus gymnourus) και το στρωσίδι (Luciobarbus albanicus). Καλύτερη αφετηρία για την εξερεύνηση σας στον Πάμισο είναι το χωριό του Αγίου Φλώρου το οποίο βρίσκεται 21 χλμ. από την Καλαμάτα, ενώ μπορείτε να διαλέξετε και τον Άρι, καθώς βρίσκεται στο μέσο περίπου του ποταμού. Σε όλο το μήκος του ο Πάμισος περιβάλλεται από χωματόδρομους και η προσέγγιση κοντά στη κοίτη, αλλά όχι στις όχθες, είναι εύκολη.