Στην Ιερά Μονή Ρουσάνου των Μετεώρων!!!

Συνεχίζοντας το οδοιπορικό μας από το Καστράκι προς τα Μοναστήρια των Μετεώρων, δεύτερη στάση μετά τη Μονή Αγίου Νικολάου Αναπαυσά στην Ιερά Μονή Ρουσάνου.

Ο βράχος πάνω στον οποίο κτίστηκε το μοναστήρι είναι κατακόρυφος, απότομος και στενός. Από μακριά όταν τον βλέπει ο επισκέπτης, εντυπωσιάζεται. Το μοναστήρι καλύπτει ολόκληρο το πλάτωμα της κορυφής του βράχου, του οποίου φαίνεται σαν φυσική απόληξη. Τη σημερινή οικοδομική του μορφή την πήρε κατά την τρίτη δεκαετία του 16ου αι. Η μονή αποτελείται από ένα τριώροφο συγκρότημα με το καθολικό και κελιά στο ισόγειο και με δωμάτια υποδοχής, το αρχονταρίκι, την έκθεση, Άλλα κελιά και βοηθητικούς χώρους στους ορόφους. Τελευταία στη βάση του βράχου έχουν κτιστεί χώροι για άλλες χρήσεις (εργαστήρια, βιβλιοθήκη κ.α).

Η ιστορία του μοναστηριού χάνεται μέσα στην παράδοση. Η χρονολογία 1288 δεν αποδεικνύεται ιστορικά. Άλλες πληροφορίες, που δεν είναι όμως διασταυρωμένες, αναφέρουν ότι το μοναστήρι ιδρύθηκε το 1388 από τους ιερομόναχους Νικόδημο και Βενέδικτο. Όμως είναι βέβαιο ότι ανάμεσα στα έτη 1527 και 1529 οι Γιαννιώτες αδελφοί ιερομόναχοι Ιωάσαφ και Μάξιμος πήραν την άδεια από τον τοποτηρητή της επισκοπής Σταγών μητροπολίτη Λαρίσης Βησσαρίωνα και από τον ηγούμενο του Μεγάλου Μετεώρου να εγκατασταθούν και να μονάσουν στον βράχο του Ρουσάνου. Όταν ανέβηκαν εκεί επάνω, δεν βρήκαν παρά μόνον ερείπια και χαλάσματα. Γι’ αυτό ανέπτυξαν ιδιαίτερη οικοδομική δραστηριότητα. Έκτισαν (1530) το καθολικό στη θέση της ερειπωμένης εκκλησίας της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος και ανακαίνισαν το μοναστήρι. Δεν γνωρίζουμε την εξέλιξη του μοναστηριού στα μετέπειτα χρόνια. Όμως τους δύο τελευταίους αιώνες παρατηρήθηκε μία σταδιακή παρακμή μέχρι το 1940. Οι μοναχοί και τελευταία οι μοναχές κατέβαλαν προσπάθειες να διατηρηθεί σε λειτουργία. Στη διάρκεια της Κατοχής λεηλατήθηκε. Κατά τη δεκαετία του 1980 η μονή Ρουσάνου αναστηλώθηκε και ανακαινίσθηκε ριζικά από την Αρχαιολογική Υπηρεσία της περιοχής. Σήμερα λειτουργεί ως γυναικείο μοναστήρι.

Δεν γνωρίζουμε πού οφείλει την ονομασία του αυτή το μοναστήρι, παρά το γεγονός ότι το καθολικό είναι της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος και η μονή είναι γνωστή ως της Αγίας Βαρβάρας. Δεν αποκλείεται το όνομα να το πήρε από παλιό ασκητή που είχε εγκαταβιώσει πάνω στον βράχο και λεγόταν Ρουσάνος. Άλλη εκδοχή είναι ότι κτίστηκε από δύο Ρώσους μοναχούς (Russa-νη=Ρουσάνη).

Οι πρώτοι μοναχοί αναρριχήθηκαν. Αργότερα η ανάβαση γινόταν με ανεμόσκαλες και δίχτυ. Ειδικά η ανάβαση κρατούσε περίπου 30 λεπτά και ήταν πολύ δύσκολη. Σήμερα γίνεται άνετα με σκαλοπάτια από τσιμέντο και δύο μικρές στερεές γέφυρες, που κατασκευάστηκαν το 1930 και αντικατέστησαν την ξύλινη γέφυρα που έγινε το 1868.

Δεν γνωρίζουμε πόσους μοναχούς φιλοξενούσε παλιά το μοναστήρι. Ήταν άβατο για τις γυναίκες. Όμως έμεινε πάρα πολύ καιρό κλειστό. Επί 20 σχεδόν χρόνια και μέχρι το 1971 που πέθανε κρατούσε ανοιχτό το μοναστήρι η γερόντισσα Ευσεβία από το Καστράκι. Με τη βοήθεια πιστών έκανε επισκευαστικές εργασίες στο μοναστήρι και φρόντισε για την ύδρευσή του. Η σημερινή αδελφότητα με μοναχές ήρθε το 1988. Είναι 13 με καθηγουμένη (γερόντισσα) την Φιλοθέη Κοσβύρα.

Το καθολικό της μονής είναι αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος, όμως προστάτιδα του μοναστηριού είναι η Αγία Βαρβάρα, που με ιδιαίτερη μεγαλοπρέπεια και ευλάβεια τιμάται και πανηγυρίζεται η μνήμη της (4 Δεκεμβρίου). Ο ναός είναι μικρός και κομψός, που λόγω ιδιομορφίας του βράχου έχει στραμμένο το Ιερό Βήμα προς τον βορρά αντί να το έχει ανατολικά, όπως είναι το κανονικό. Είναι αγιορείτικου τύπου, σταυροειδής δικιόνιος, με τρούλο στο κέντρο και τις δύο πλευρικές κόγχες, την ψαλτών, δεξιά και αριστερά. Ο τρούλος είναι πολυγωνικός με μονόλοβα παράθυρα και δεσπόζει με το ύψος του σε όλο το όμορφο μοναστηριακό συγκρότημα. Ο νάρθηκας είναι σκεπασμένος με θόλο και γεμάτος με βυζαντινές αγιογραφίες σε καλή κατάσταση.

Η αγιογράφηση του καθολικού έγινε το 1560 επί ηγουμένου της μονής Αρσενίου με δικά του έξοδα, όπως μας πληροφορεί επιγραφή στον κυρίως ναό. Η επιγραφή δεν αναφέρει το όνομα του ζωγράφου, ο οποίος όμως πρέπει να ήταν πολύ αξιόλογος, αφού οι αγιογραφίες αποτελούν ένα από τα πιο λαμπρά σύνολα της μεταβυζαντινής ζωγραφικής μετά το 1550. Οι τοιχογραφίες αυτές τεχνοτροπικά ανήκουν στην Κρητική σχολή και σύμφωνα με ειδικούς είναι του Τζώρτζη, μαθητή του Θεοφάνη Στρελίτζα από την Κρήτη, χωρίς όμως να έχουν την υπογραφή του.

Ιδιαίτερα εντυπωσιακή στον νάρθηκα είναι η πολυπρόσωπη σύνθεση της Δευτέρας Παρουσίας και της Κρίσεως. Επίσης εντυπωσιακές είναι οι παραστάσεις των στυλιτών και των ερημιτών και οι σκηνές από τα μαρτύρια των αγίων. Στον κυρίως ναό ξεχωρίζουν η πολυπρόσωπη παράσταση της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, η Αγία Βαρβάρα, η Ανάσταση και η Μεταμόρφωση του Χριστού και οι μορφές των μεγάλων μελωδών της εκκλησίας, του αγίου Κοσμά και του αγίου Ιωάννη του Δαμασκηνού.

Στον ναό υπάρχει ένα αβγό στρουθοκαμήλου που έχει τον εξής συμβολισμό: η στρουθοκάμηλος είναι το μοναδικό πτηνό που δεν κλωσάει τα αβγά του, αλλά τα προσέχει από κάποια απόσταση, μέχρι να γεννηθούν τα μικρά και να μεγαλώσουν κοντά της. Όπως αυτή λοιπόν, έτσι και ο Ένας και μοναδικός θεός προσέχει τους πιστούς στον χώρο της εκκλησίας μέχρι να γεννηθούν και να ακολουθήσουν τον δρόμο Του. Αβγά στρουθοκαμήλου υπάρχουν και στο καθολικό της Ιεράς Μονής Βαρλαάμ.

Τον 16ο αι. πρέπει να λειτούργησε εδώ στην Ιερά Μονή Ρουσάνου ένα εργαστήριο αντιγραφής χειρογράφων, με επικεφαλής τον γνωστό κωδικογράφο, τον ρουσανίτη ιερομόναχο Παρθένιο γύρω στα 1565. Από αυτά δεν σώζονται πολλά, περίπου 50, γιατί το μοναστήρι λεηλατήθηκε πολλές φορές κατά καιρούς από αλλόθρησκους εισβολείς και άγνωστους κακοποιούς. Όσα σώθηκαν φυλάγονται σήμερα στο μοναστήρι του Αγίου Στεφάνου.

Ο πρώτος παράγοντας που επέδρασε απειλητικά στην ύπαρξη του μοναστηρίου ήταν η περίοδος της Τουρκοκρατίας και των δύο τελευταίων μεγάλων πολέμων. Τότε έγιναν λεηλασίες, καταστροφές και αρπαγές κειμηλίων. Από αυτές γλίτωσε η μισή Τίμια Κάρα της Αγίας Βαρβάρας που φυλαγόταν για αιώνες στο μοναστήρι. Η άλλη μισή Κάρα βρισκόταν στον Μυστρά. Σήμερα ολόκληρη η Κάρα της Αγίας Βαρβάρας βρίσκεται στην Αγία Επίσκεψη στα Τρίκαλα.

Ο δεύτερος παράγοντας που επιδρά απειλητικά στις τοιχογραφίες του καθολικού είναι η υγρασία από τα χνώτα των ανθρώπων που καθημερινά επισκέπτονται το μοναστήρι. Στον τρούλο ο Παντοκράτορας έχει υποστεί φθορές από την υγρασία.

Κατά καιρούς το μοναστήρι χρησίμευσε ως καταφύγιο κα άσυλο κατατρεγμένων ατόμων κατά τη διάρκεια των ιστορικών περιπετειών του Έθνους. Έτσι το 1757 κατέφυγαν στη μονή πολλοί Τρικαλινοί, για να γλιτώσουν από την καταδίωξη του Τούρκου πασά της περιοχής. Αλλά και μετά τον ατυχή Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897 πολλές οικογένειες της Καλαμπάκας και του Καστρακίου ζήτησαν άσυλο και βρήκαν θαλπωρή και ασφάλεια κάτω από τη φιλόξενη στέγη του μοναστηριού.

Βρισκόμαστε στη βεράντα από την οποία απολαμβάνουμε τη μαγεία του μετεωρίτικου τοπίου. Τι άραγε νιώθει ο πραγματικά πιστός χριστιανός αυτή τη στιγμή;

Ο πραγματικά πιστός χριστιανός νιώθει αυτή τη στιγμή ότι ανεβαίνει στον ουρανό, όπου βρίσκονται οι ψυχές των οσίων αναχωρητών και ερημιτών, οι οποίοι με την ασκητική ζωή τους και τις πράξεις τους αγίασαν τους ευλογημένους αυτούς βράχους. Γι’ αυτό και η περιοχή λέγεται Άγια Μετέωρα.