Περνώντας από τους Δολούς της Μάνης!!!

Το τελευταίο οδοιπορικό μας στην Ανατολική και Δυτική Μάνη έκλεισε με το πέρασμά μας από τους Δολούς. Για πάρα πολλά χρόνια ταξιδεύοντας στην περιοχή, είτε ακολουθώντας την παραλιακή διαδρομή από Καλαμάτα προς Κιτριές, είτε την ορεινή προς Κάμπο - Καρδαμύλη, αντικρύζαμε πινακίδες που έδειχναν μια κάθετη διαδρομή μέσω Δολών. Αυτή τη φορά επιστρέφοντας από την Καρδαμύλη είπαμε να την ακολουθήσουμε. Έτσι, στο Σταυροπήγιο στρίψαμε αριστερά προς Δολούς - Κιτριές και αποζημιωθήκαμε με το παραπάνω γι' αυτή μας την απόφαση!

Τα δυο χωριά (Άνω και Κάτω Δολοί) είναι κτισμένα αντικριστά σε ισάριθμους λόφους. Κατά το Μεσαίωνα η περιοχή των Δολών συγκέντρωνε μεγάλο πληθυσμό με απλωμένα τα χωριά σε οχυρούς λόφους και σημαντική καλλιεργήσιμη έκταση, ενώ έχουν ακόμα το πλεονέκτημα να εποπτεύουν τη θάλασσα χωρίς να φαίνονται από αυτή.

Οι Δολοί έχουν αρκετές αξιόλογες εκκλησίες. Της Αγίας Παρασκευής - μοναστηριακός με διπλό τρούλο και ωραίες τοιχογραφίες του Παναγιώτη Μπενιζέλου του 1698. Του Αγίου Βασιλείου στην κεντρική πλατεία των Κάτω Δολών, ο οποίος κατασκευάστηκε το 1776 και του οποίου το καμπαναριό επισκευάσθηκε μετά από ένα μεγάλο σεισμό που έπληξε την περιοχή. Του Αγίου Νικολάου μέσα στον Πύργο του Κετσέα, με τοιχογραφίες του 1785. Της Αγίας Τριάδος με τοιχογραφίες του 1739 και της Παναγίας με τοιχογραφίες του 18ου αιώνα. Ο μοναστηριακός ναός του Αγίου Νικήτα, στους Άνω Δολούς διαθέτει αγιογραφίες του 1752 και κατά το παρελθόν λειτουργούσε κρυφό σχολείο.

Στην περιοχή των Δολών, το Υπουργείο Πολιτισμού με αποφάσεις του, έχει χαρακτηρίσει ως Ιστορικά Διατηρητέα Μνημεία τα εξής: Ιερά Μονή Αγίας Παρασκευής, Ιερό Ναό Προφήτη Ηλία, Ιερό Ναό Ευαγγελισμού Θεοτόκου, Ιερό Ναό Κοίμησης Θεοτόκου, Ιερά Μονή Αγίου Νικήτα, Ιερό Ναό Αγίου Βασιλείου, Γεφύρι στους Κάτω Δολούς, Τμήμα του παλαιού καλντεριμιού των οικισμών Δολών - Κιτριών, Ιερό Ναό Αγίου Γεωργίου, Πύργο Κετσέα, το Κτιριακό συγκρότημα ιδιοκτησίας οικογένειας Κετσέα, την Κρήνη στη θέση «Μέρνο» στους Κάτω Δολούς, καθώς και τον Ιερό Ναό Αγίου Νικολάου. (Το Βυζαντινού ρυθμού εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου (13ου - 14ου αι.) μονοκάμαρο με τρούλο που βρίσκεται στο δρόμο μεταξύ Δολών - Καλλιανέϊκων και πρόσφατα συντηρήθηκε και αναστηλώθηκε από την Εφορεία Βυζαντινών Μνημείων - Κλιμάκιο Καλαμάτας).

Στην περιοχή του Δημοτικού Διαμερίσματος των Δολών, πάνω από το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου, στο δρόμο Καλιανέϊκα - Καλαμάτα, βρίσκεται η γνωστή «Τρύπα» ή το σπήλαιο «Λυκούργου». Η τοποθεσία είναι μαγευτική σε κτήμα, ιδιοκτησίας του κ. Λυκούργου Γαϊτανάρου, το οποίο δώρισε στη πρώην κοινότητα και γι’ αυτό ονομάζεται Σπήλαιο Λυκούργου.

Οι Γερμανοί Krieg και Vaisart χαρακτήρισαν το σπήλαιο αξιόλογο, ενώ οι πρώτες επιστημονικές έρευνες έγιναν το 1980 από τη Σπηλαιολογική Εταιρεία με τη διάσημη σπηλαιολόγο Άννα Πετροχείλου, η οποία δήλωσε ότι είναι πολύ αξιόλογο σπήλαιο με σταλακτίτες, και εκεντρίτες, με όμορφες αίθουσες.

Οι διάδρομοί του υπερβαίνουν τα 300 μ. η έκτασή που καλύπτει είναι 1000 μ2, η θερμοκρασία του είναι 16 C και έχει 95% υγρασία. Η είσοδος γίνεται από τρύπα στο έδαφος και ακολουθεί κάθετο φυσικό πηγάδι 25 μ. το κατέβασμα του οποίου απαιτεί σπηλαιολογικές γνώσεις και κατάλληλο εξοπλισμό.

Το σπήλαιο διανοίγεται σε τρεις ορόφους - επίπεδα, στολισμένους με πολύχρωμα εντυπωσιακά λιθωματικά συγκροτήματα και λεπτότατα στολίδια ανώμαλης ανάπτυξης.

Από τις οροφές κρέμονται «μακαρονοειδείς» σταλακτίτες, ενώ η σταγονοροή τους έχει δημιουργήσει δάσος από συμπλέγματα και κολόνες.

Εκπληκτικός είναι και ο μικροδιάκοσμος του σπηλαίου με τους περίφημους «ελικτίτες» - διαφανείς σταλακτίτες μινιατούρες - που αψηφούν τους νόμους της βαρύτητας και ελίσσονται προς όλες τις κατευθύνσεις.

Οδύνη και θλίψη νιώσαμε για άλλη μια φορά επισκεπτόμενοι ακόμα ένα χωριό της αιματοποτισμένης Μεσσηνίας. Στην κεντρική πλατεία των Δολών, απέναντι από τον ναό του Αγίου Βασιλείου το Ηρώο με τα ονόματα των σφαγιασθέντων από τους ξενοκίνητους Κομμουνιστοσυμμορίτες θυμίζει τα τραγικά γεγονότα εκείνης της όχι και τόσο μακρινής εποχής, αφού ζουν ακόμα κάτοικοι του χωριού που τα βίωσαν και μας τα εξιστόρησαν συγκινημένοι βλέποντάς μας να φωτογραφίζουμε το Μνημείο! 
Δραματικές καταστάσεις που κανένας δεν θέλει να ξαναζήσουμε. Αποδεκατίστηκε από τις Κομμουνιστικές θηριωδίες το έμψυχο υλικό της πατρίδας μας, το πιο παραγωγικό, τη στιγμή που η υπόλοιπη Ευρώπη ανασυντασσόταν μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Απολέσαμε ό,τι καλύτερο διέθεταν οι τοπικές κοινωνίες, όλη την αφρόκρεμα, τον αιθέρα, το επιστημονικό και επιχειρηματικό προσωπικό που θα έδινε ώθηση σε αυτόν τον τόπο...
Στους Δολούς γεννήθηκε ο καθηγητής και Ακαδημαϊκός Σωκράτης Κουγέας (1877-1966), με πλούσιο συγγραφικό έργο.

Εδώ, όπως διαπιστώσαμε και από κάποιες παρεμβάσεις, έντονη και ουσιαστική είναι η παρουσία του τοπικού Πολιτιστικού Συλλόγου που δραστηριοποιείται σε θέματα τοπικής ανάπτυξης, πολιτιστικών εκδηλώσεων και σύσφιξης των μεταξύ των μελών του.

Η πρώην κοινότητα Δολών περιελάμβανε δύο ακόμη οικισμούς, τα Καλλιανέϊκα, έναν από τους νεότερους οικισμούς της Mάνης που πιθανότατα δημιουργήθηκε μέσα στον 19ο αι. από την οικογένεια Καλλιάνη, και τις Κιτριές, έναν πανέμορφο παραθαλάσσιο οικισμό, με πλούσια βλάστηση και φανταστική παραλία, στο πέρας του φαραγγιού της Σάντοβας.

Παραδομένο στις θωπείες μιας σαγηνεύτρας βλάστησης και σμιλεμένο στα ριζιμιά των βράχων αγναντεύει τα γαλαζόθωρα νερά το μαγευτικό ψαροχώρι της Μάνης. Έχει 102 κατ. και ήταν παλαιό επίνειο της Ζαρνάτας και Έδρα των Μπέηδων της Μάνης. Πέντε από τους οκτώ Μπέηδες της Μάνης χρησιμοποίησαν κατά καιρούς τις Κιτριές ως έδρα τους και συγκεκριμένα: Ο Τζανέτμπεης Κουτήφαρης (1ος Μπέης της Μάνης το 1776-1779 που διέθετε και Οχυρό Παλάτι στη Σκάλα των Κιτριών), ο Μιχάλμπεης Τρουπάκης, ο Παναγιώτμπεης Κουμουντουράκης, ο Αντώνμπεης Γρηγοράκης και ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης. Το γραφικό λιμανάκι αριστερά διατηρεί ακόμη κάτι από την αίγλη του παρελθόντος.

Περισσότερες φωτογραφίες εδώ!

Όσοι έρθετε ως εδώ, αξίζει να επισκεφθείτε και το Ιερόν Κάθισμα της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στους Άνω Δολούς.

Τέσσερις μοναχοί έχουν μετατρέψει με πολλή δουλειά, αγώνα και αγάπη, το μικρό μοναστήρι που αποτελεί μετόχι της Μονής Αρχαγγέλων της Βόρειας Σερβίας, σε έναν οικολογικό παράδεισο, μια κιβωτό διάσωσης σπάνιων ειδών του φυτικού και του ζωικού βασιλείου.

Ο γέροντας Γαβριήλ Κοβιλιάτης, κατά κόσμον Φίλιππος Γιαννόπουλος, σπούδασε Ιατρική και στη συνέχεια Κλασική Αρχαιολογία, Ιστορία των Καλών Τεχνών και Βυζαντινολογία. Εργάστηκε για περίπου 25 χρόνια στην ξενάγηση Δυτικοευρωπαίων επιστημόνων «στα μεγάλα επιτεύγματα του πολιτισμού της Ρωμιοσύνης», δηλαδή της Ορθοδοξίας ως συνέχειας και εκπλήρωσης της αρχαίας ελληνικής αναζήτησης στη φιλοσοφία και την αρχαία τραγωδία. Αφιερώθηκε εδώ και πολλά χρόνια στον μοναχισμό και σήμερα, στο Ιερό Κάθισμα της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, με συνοδοιπόρους τους ιερομονάχους Νεκτάριο, Σιλουανό και Αλέξιο, έχει μετατρέψει το μοναστήρι σε έναν μικρό κήπο της Εδέμ.

Σε 11 στρέμματα γης, λίγα μέτρα πιο πέρα από το μοναστήρι, οι μοναχοί καλλιεργούν περίπου 600 ελαιόδεντρα, ποικιλίες της μεσσηνιακής γης αλλά και κάποιες σπάνιες ελιές, όπως η λευκοελιά της Αλεξανδρούπολης, της οποίας οι καρποί όταν ωριμάσουν έχουν λευκό χρώμα.

Ο δρόμος ωστόσο δεν ήταν στρωμένος με ροδοπέταλα.

«Αντιμετωπίσαμε πολλές δυσκολίες στην αρχή... Ξεκινήσαμε μόνοι... Με ένα παλιό Ι.Χ. κουβαλούσαμε τα μπιτόνια με το νερό… Με τη βοήθεια του Θεού παλέψαμε και τα καταφέραμε… Εμείς με το νερό και την αγάπη έχουμε αναστήσει δέντρα που ήταν κούτσουρα…»

Στο κτήμα έχουν δημιουργήσει και την «ελιά της Ευρώπης», με ελαιόδεντρα από διάφορες χώρες.

«Τώρα πλέον έχουμε 60 διαφορετικά είδη ελιάς (από τα 100 που υπάρχουν), από το Ισραήλ της εποχής του Χριστού (παλαντίν), το Ιράν, που ήταν άπιαστο όνειρο για εμάς, το Μπάρι και πολλά μέρη ακόμα, πολλά από τα οποία μάς τα έφεραν και τα δώρισαν προσκυνητές... Θέλουμε το μοναστήρι να γίνει μια μικρή κιβωτός, όπου οι άνθρωποι θα ευαισθητοποιούνται μέσα από τον λόγο και την πράξη…»

Παράλληλα, ιδιαίτερη είναι η φροντίδα που δείχνουν οι μοναχοί για τα ντόπια δέντρα και φυτά που είναι υπό εξαφάνιση, όπως: το σκόρδο της Μάνης, που είναι πολύ σπάνιο και νόστιμο, οι κερασιές του Ταϋγέτου, που κινδύνευσαν με τις πυρκαγιές, και οι δαμασκηνιές.

Ωστόσο δέντρα και από ξένες χώρες έχουν τη θέση τους στο κτήμα, όπως: μηλιές από τη Σερβία και τη Ρωσία, αχλαδιές από την Αγγλία, βερικοκιές από την Αλβανία και βατόμουρα από τη Λατινική Αμερική.

Στη μονή καλλιεργούνται, επίσης, σπόροι από είδη που είναι υπό εξαφάνιση, όπως μαυραπιδιές, κολοκυθαπιδιές, μηλαπιδιές, καθώς και μια μεγάλη ποικιλία βοτάνων. Εκτός, όμως απ’ όλα αυτά, ο χώρος αποτελεί καταφύγιο για παλιές ράτσες ζώων.

Η διάσωση του σπάνιου σκυριανού αλόγου τράβηξε από την αρχή το ενδιαφέρον των τεσσάρων μοναχών, οι οποίοι με ιδιαίτερες προσπάθειες τα κατάφεραν.

«Ήταν δύσκολο να αποκτήσεις τα σκυριανά αλογάκια (250 είδη υπάρχουν συνολικά) -π.χ. από τη Σκύρο μόνο αρσενικό επιτρέπεται- αλλά βλέποντας το ενδιαφέρον μας, την αγνή πρόθεσή μας, μας άνοιξαν οι πόρτες. Τα καλύτερα σκυριανά είναι από την Κέρκυρα, από όπου και μας δώρισε η κ. Δημητριάδη το αρσενικό άλογο, το Αττικό Πάρκο μας δώρισε το θηλυκό και, έτσι, ξεκινήσαμε την αναπαραγωγή τους. Γεννήθηκαν στη συνέχεια τρία πουλαράκια κ.ο.κ.»

Τα όμορφα και σπάνια σκυριανά αλογάκια που ζουν στη μονή και το σκωτσέζικο πόνι χρησιμοποιούνται για θεραπευτική ιππασία!

«Η προσπάθειά μας γίνεται και για να διασωθεί το είδος, αλλά και για να μπορεί η μονή να προσφέρει παρηγοριά και έργο σε γονείς που έχουν παιδιά με σύνδρομο Down, κινητικά προβλήματα κ.ά. Προσφέρουμε δωρεάν ιπποθεραπεία. Έχουν έρθει ειδικοί ιπποθεραπευτές από τη Δυτική Ευρώπη και έχουν εκπαιδεύσει γι’ αυτόν τον σκοπό τα αλογάκια»

Δίπλα στα σπάνια σκυριανά αλογάκια που αναπαράγουν, υπάρχουν και τα μανιάτικα γαϊδουράκια, που έχουν σχεδόν χαθεί από την περιοχή.

«Ο μανιάτικος όνος (γκρι γαϊδουράκι με καφέ σταυρό στην πλάτη) τείνει να εξαφανιστεί. Αγοράσαμε ένα ζευγάρι και με την ίδια διαδικασία αναπαρήχθησαν… Προσπαθούμε, επίσης, να κρατήσουμε τις παλιές φυλές της κότας. Έχουμε δημιουργήσει ορνιθώνα με όρνιθες από διάφορα μέρη της Ελλάδας…»

Συγκινητική, ωστόσο, υπήρξε και η απελευθέρωση πέντε αρπακτικών πουλιών, τα οποία μετά από πολύμηνη θεραπεία και ανάρρωση στη μονή επέστρεψαν στην ελεύθερη φύση του Ταϋγέτου.

Οι τέσσερις μοναχοί της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος προσπαθούν να ζουν με βιολογικούς τρόπους, εναλλακτικούς.

«Προσπαθούμε να διακονήσουμε τη φύση, τη δημιουργία του Θεού, με φυσικούς τρόπους. Έχουμε κομποστοποιητή, μαγειρεύουμε με ηλιακή ενέργεια κ.ά.»

Όσο για το πώς νιώθουν που κατάφεραν να μετατρέψουν έναν σκουπιδότοπο σε παράδεισο;

«Ψυχικά γεμάτοι. Νιώθεις υπηρέτης του Κυρίου. Υπάρχει πολύς δρόμος ακόμα να διανύσουμε, αλλά τα αποτελέσματα πάντα είναι καλύτερα από τα προηγούμενα… Μεγάλη είναι η στήριξη που έχουμε από φίλους Γερμανούς…»

Αξίζει να σημειωθεί ότι η Λειτουργία γίνεται για τους προσκυνητές και σε ξένες γλώσσες: Αγγλικά, Σερβικά και Γερμανικά. Παράλληλα, λόγω της οικονομικής κρίσης που υπάρχει στη χώρα μας, οι εν λόγω μοναχοί συντονίζουν ένα μεγάλο κοινωνικό έργο.

«Προσπαθήσαμε να στρέψουμε κάποιους φίλους - δωρητές Γερμανούς σε ευαίσθητους χώρους, όπως στο Ειδικό Σχολείο Καλαμάτας, στο Κοινωνικό Ιατρείο Καλαμάτας, ενώ τελευταία βοηθάμε και το Γηροκομείο Γυθείου με φαρμακευτικό υλικό κ.λπ.»

Πριν από έξι χρόνια, στις 6 Ιουνίου 2011, απονεμήθηκε στον γέροντα Γαβριήλ το βραβείο «Οικόπολις 2011 - Έργο ζωής αφιερωμένο στο περιβάλλον» από τον οικολογικό φορέα Εcocity, σε εκδήλωση που έγινε στο Μουσείο της Ακρόπολης. Εκεί το παρών έδωσε και ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος, o οποίος επαίνεσε τον άξιο και δραστήριο γέροντα Γαβριήλ για το σπουδαίο έργο του υπέρ της διασώσεως του φυσικού θησαυρού. Να σημειώσουμε ότι αυτή ήταν και η πρώτη φορά που δόθηκε το συγκεκριμένο βραβείο σε άνθρωπο της Εκκλησίας. Την προσπάθεια των μοναχών παρακολουθεί με ενδιαφέρον ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος, ο οποίος έχει επισκεφθεί και το μοναστήρι.

Στο Ιερό Κάθισμα της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος κατά καιρούς διοργανώνονται και πολλές ανοικτές εκδηλώσεις. Μια επίσκεψη στη Μάνη λοιπόν δεν μπορεί παρά να έχει και μια προγραμματισμένη στάση στους Δολούς, ένα χωριό που πλέον ξέρετε γιατί αξίζει να το επισκεφθείτε.

Για όσους θέλουν να το επισκεφτούν, το μοναστήρι είναι ανοιχτό κάθε απόγευμα Σαββάτου στον Εσπερινό και κάθε Κυριακή στη Θεία Λειτουργία. Η επικοινωνία όμως με τον ιερομόναχο Νεκτάριο Κοβιλιάτη (27210-58379) θα διευκολύνει κάθε ενδιαφερόμενο.