Τα Φιλιατρά θα μπορούσαν να ήταν το κέντρο του κόσμου!!!

Φιλιατρά. Μια επαρχιακή πόλη που οι κάτοικοί της αγωνίζονται για την καθημερινότητα. Μια πόλη που έχει μεγάλες και ανεκμετάλλευτες δυνατότητες. Θα μπορούσε να είχε καταστεί το κέντρο της γης εδώ και χρόνια, από τότε που τα Φλωρεντιανής τεχνοτροπίας σιντριβάνια του 1870 θυμίζουν μαζί με την άψογη ρυμοτομία και τα αρχοντικά σπίτια της ίδιας εποχής, τις λαμπρές μέρες ως τις αρχές του 20ου αιώνα. Τότε που η μικρή πόλη ήταν πλούσια οικονομικά και πολιτιστικά από την παραγωγή και εξαγωγή σταφίδας και την αποκαλούσαν «Μικρό Παρίσι». Όμως, μάλλον δεν το πίστεψαν και δεν το προσπάθησαν οι συμπατριώτες, κι έτσι, έμεινε να μαραζώνει η γη που διακοσμεί το κέντρο της πόλης. Αυτός που εμπνεύσθηκε την κατασκευή της υδρογείου στα Φιλιατρά, πιστεύω πως είχε πέρα από την αστείρευτη αγάπη, και όραμα! Ήθελε την πόλη του κοσμοπολίτισσα! Ήθελε τα Φιλιατρά να είναι το κέντρο του κόσμου! Κάτι φαίνεται πως ήξερε ο τοπικός ευεργέτης και διακεκριμένος στην Αμερική Φιλιατρινός γιατρός Χαράλαμπος Φουρναράκης που εκτός των άλλων ήταν λάτρης της γαλλικής πρωτεύουσας, αφήνοντας στις επόμενες γενιές το αποτύπωμά του! Εμείς, όποτε ερχόμαστε ως εδώ υποκλινόμαστε στο μεγαλείο της ψυχής του!

ΦΙΛΙΑΤΡΑ

Η πόλη που διαδέχθηκε την αρχαία Εράνα

Τα Φιλιατρά είναι μια από τις σχετικά νεώτερες αλλά και ομορφότερες πόλεις της Δυτικής Μεσσηνίας. Η ζωή της ως πόλεως χρονολογείται από το 16ο αιώνα. Όμως οι ρίζες της φαίνονται πως ξεκινούν από πολύ μακριά. Από το βάθος της Μεσσηνιακής Προϊστορίας και των Ιστορικών χρόνων, αφού προμάμμη της φέρεται η αρχαία Εράνα. Απέχει από τις γραφικές ακτές της Αγίας Κυριακής και του Αγρίλη κάπου δύο χιλιόμετρα κι είναι χτισμένη σε καταπράσινο κάμπο ελαιώνων κι αμπελώνων.

Για την ονομασία της πόλεως Φιλιατρά έχουν διατυπωθεί διάφορες γνώμες. Ως επικρατέστερη όμως, θεωρείται η ακόλουθη: Το «Φιλιατρά» προήλθεν από τα πολλά πηγάδια (φρεάτια), που υπήρχαν στην περιοχή του πρώτου οικισμού των Φιλιατρών. Δηλαδή, από την εξέλιξη της λέξεως φρέαρ - φρηρ - φληρ - φλητρόν - φλεατρόν - φιλιατρόν. Και στον πληθυντικό Φιλιατρά. Σ’ ένα κατάστιχο των Βενετών «συνδίκων καταστιχωτών», που έκαναν την απογραφή της Μεθώνης στις 29 Σεπτεμβρίου 1689, αναφέρεται σαν κεφαλοχώρι Figliatra, που κατοικείται από 572 ψυχές. 

Κατά την δεύτερη Τουρκοκρατία τα Φιλιατρά είχαν εξελιχτεί σε σημαντικό εμπορικό και γεωργικό κέντρο της Τριφυλίας. Μετά την Απελευθέρωση και την Αποκατάσταση του νεαρού μικρού Βασιλείου της Ελλάδος, συνεστήθη το 1833 με Β.Δ. ο τ. «Δήμος Εράνης», δηλαδή ο σημερινός Δήμος Φιλιατρών. Η ονομασία του σε «Δήμο Εράνης» δεν έγινε τυχαία. Υποδηλώνει και την ιστορική συνέχεια της περιοχής από την μακρινή προμάμμη των Φιλιατρών, την Εράνα. Ο πρώτος αυτός Δήμος είχε, φυσικά, ως έδρα τα Φιλιατρά και περιλάμβανε τα χωριά: Χαλαζόνι, Κατσίμπαλι, Βάλτα, Καναλωπού και Χριστιάνους. Πρώτος Δήμαρχος διορίστηκε ο Ζαχαρίας Νικ. Πασχαλίγκος. Αμέσως σχεδόν μετά την Απελευθέρωση λειτουργούσε στα Φιλιατρά σχολείο κατά τα έτη 1822 – 1823 («Μεσσηνιακά 1968», σελ. 399). 

Από τότε κι ως το 1886, που τρομερός σεισμός κατέστρεψε την πόλη και την ενδοχώρα της, τα Φιλιατρά γνώρισαν μεγάλη οικονομική και κοινωνική ακμή. Στ’ αρχοντικά της πόλεως υπήρχε αφάνταστη χλιδή και πλούτος, που προκαλούσε το θαυμασμό των Ευρωπαίων περιηγητών, που την επισκέπτονταν. Επίπλωση κι εσωτερική διακόσμηση, που συναγωνίζονταν σε πολυτέλεια τα πλουσιότερα σπίτια των μεγάλων ευρωπαϊκών αστικών κέντρων της εποχής. Οι άρχοντες φορούσαν χρυσοκέντητες στολές. Οι αρχόντισσες το ίδιο. Πολλές μάλιστα ντύνονταν κατά τον ευρωπαϊκό «συρμό».

Το εμπόριο τότε διεξάγονταν από τα Φιλιατρά στην Τεργέστη, στη Νεάπολη, στο Λονδίνο, στο Λιβόρνο απευθείας. Χωρίς μεσάζοντες. Κι από τα μικρά πόρτα της Αγίας Κυριακής και του Αγρίλη, στα οποία αράδιαζαν εκατοντάδες ιστιοφόρα και ξένα πλοία, γίνονταν η εξαγωγή των κυριότερων προϊόντων της περιοχής: Λάδια, σταφίδες, κρασιά. Στην πόλη λειτουργούσαν δυο «καφωδεία» με ξένες «πριμαντόνες», κυρίως Γερμανίδες τραγουδίστριες και χορεύτριες, που έκαναν χρυσές δουλειές. «Με τις κάσες του λουκουμιού κουβαλούσαν τα ασημένια τάλληρα, αλλά και τα Ναπολεόντια και τις "σφάντζικες", που αραιά κυκλοφορούσαν ακόμη», λέει ο ιστορικός των Φιλιατρών Παν. Χρ. Παπαχριστόπουλος («Ο μεγάλος σεισμός των Φιλιατρών 1886», περ. «Φιλιατρά», τευχ. 1ο, Δεκέμβριος 1956, σ. 16).

Όμως ήρθε η αποφράδα νύκτα της 15ης Αυγούστου 1886, ημέρα Παρασκευή και ώρα 11:20 μ.μ. οπότε ξέσπασε η μανία του Εγκέλαδου και μετέβαλε την πόλη και την γύρω περιοχή σε σωρούς συντριμμάτων. Για το φοβερό αυτό σεισμό αναγράφονται τα εξής στον επίσημο κατάλογο των σεισμών «Der Erdbeden in Griechland»: «Αι εκ λίθου γέφυραι κατεστράφησαν. Όλαι αι αγροτικαί οικίαι κατέρρευσαν, ρωγμαί εδάφους παρά την θέσιν Μόραινα πλάτους 1 μέτρου και μεγάλου βάθους. Τα φρέατρα επλημμύρισαν, ενώ έτερα εξηράνθησαν τελείως. Αι αγροικίαι εις Μυρίτοβα, Αρμακάδια, Βρύσες, Άγιος Χριστόφορος, Λαγγούβαρδο, κατεστράφησαν». Εκατοντάδες οι νεκροί κι οι τραυματίες.

Από τότε η πόλη ανοικοδομήθηκε «εκ βάθρων». Όμως δε μπόρεσε να φτάσει την παλιά αίγλη και οικονομική ακμή της.

Από τα Φιλιατρά καταγόταν κι ο Σταύρος Μπρουμίδης, πατέρας του μεγάλου ζωγράφου Κωνσταντίνου Μπρουμίδη, που είχε κληθεί από του Αμερικανούς «Μιχαήλ Άγγελος του Καπιτωλίου», λόγω του ότι αριστουργηματικοί πίνακές του κοσμούν το «Καπιτώλιο» της Ουάσινγκτον, δηλαδή το μέγαρο όπου στεγάζεται σήμερα το Αμερικανικό Κογκρέσο - η Βουλή κι η Γερουσία - (Βλ. περ. «Αριστομένης», τευχ. 7, Ιανουάριος 1969, σελ. 25/161).