Η ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΤΗΣ ΧΑΒΑΡΟΒΡΥΣΗΣ (22 Οκτωβρίου 1947)!!!

Μία από τις δραματικές και συνάμα τραγικές στιγμές στην Ιστορία της μεταπολεμικής Ηλείας εξελίχθηκε το πρωινό της 22ας Οκτωβρίου 1947 με την δολοφονία 33 ανδρών του Αποσπάσματος Παπανικολοπούλου στην περιοχή Χαβαρόβρυση, μεταξύ Αμαλιάδος και Πηνείας. Βρισκόμασταν στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια και η ηρεμία ανάμεσα στον Ελληνικό Λάο δεν είχε αποκατασταθεί πλήρως.

Από την μία μεριά οι αντεκδικήσεις ήσαν ακόμη έντονες ήδη από την Κατοχή και οι προσωπικές επιθέσεις ήταν συχνό φαινόμενο. Όσοι είχαν ανοικτούς λογαριασμούς από την κατοχική περίοδο  προσπαθούσαν όλοι να τις υλοποιήσουν με κάθε κόστος και εις βάρος της ηρεμίας του τόπου. Αλλά και από την άλλη υπήρχε μια καλά οργανωμένη μειοψηφία ανάμεσα στον Λαό που με την καθοδήγηση ξένων και ντόπιων οπαδών του Διεθνούς Κομμουνισμού (κάτι που σήμερα το πιστοποιούν και τα αρχεία των Ανατολικών Κρατών, που δείχνουν την ανοικτή στήριξη των κομμουνιστικών καθεστώτων στον Στρατό των ανταρτών) άρχισαν μια διαρκή ανταρσία εναντίον του Ελληνικού Κράτους. Αναφερόμαστε στα γεγονότα που έλαβαν χώρα κατά την περίοδο 1946-1949 ονομάστηκαν κατά καιρούς «Εμφύλιος Πόλεμος» ή «Συμμοριτοπόλεμος» ή «Κομμουνιστική Ανταρσία» και έληξε με την οριστική ήττα των κομμουνιστών ανταρτών το θέρος του 1949.

Το έτος 1947 ήταν κρίσιμο για την εξάπλωση της Ανταρσίας αυτής.  Στην Πελοπόννησο και άλλες επαρχίες της Χώρας είχε ξεκινήσει η δράση ένοπλων κομμουνιστικών ομάδων, που λειτουργούσαν με την μορφή συμμοριών και χτυπούσαν εναντίον στρατοπέδων και σταθμών του στρατού, της Εθνοφυλακής ή της Χωροφυλακής.

Στην περιοχή της Ηλείας και κυρίως στην μεριά του Ηλειακού κάμπου και προς την πλευρά της Πηνείας δρούσε η ομάδα Σφακιανού, ενός αντάρτη από την Κρήτη που είχε μείνει από τα χρόνια της Κατοχής στην Πελοπόννησο. Ο τοπικός πληθυσμός βλέποντας την ανεπάρκεια του Κράτους για την ασφάλεια του υπέμενε τις επιθέσεις των ανταρτών με ό,τι αυτό συνεπαγόταν.

Σε αντίβαρο της δράσεως αυτής είχε συγκροτηθεί από το Υπουργείο Δημοσίας Τάξεως το φθινόπωρο του 1947 μια ένοπλη ομάδα από Χωροφύλακες και οπλίτες των Μονάδων Ασφαλείας Υπαίθρου με όρια δράσεως μεταξύ Αμαλιάδος και Πηνείας. Επικεφαλής ήταν ένας Ανθυπολοχαγός από τις Καμάρες Αιγίου με στρατιωτική δράση και θάρρος, ο Ελευθέριος Παπανικολόπουλος. Χώρος ευθύνης του ήταν η περιφέρεια της Πηνείας και η ασφάλεια της πόλεως της Αμαλιάδος.

Την 22αν Οκτωβρίου 1947, καθώς το Απόσπασμα Παπανικολοπούλου γύριζε από ερευνητική επιχείρηση εναντίον της ομάδος του συμμορίτη Σφακιανού στην περιοχή Εφύρας Πηνείας και κατευθυνόμενο προς Χάβαρι, δέχτηκε επίθεση από αντάρτες της ομάδος Σφακιανού με αποτέλεσμα την εξόντωση των 33 από τους άνδρες του Παπανικολοπούλου που επέβαιναν σε φορτηγό όχημα. Ανάμεσα στους άνδρες του Παπανικολοπούλου οι 29 σκοτώθηκαν αμέσως με χειροβομβίδες και πυρά πολυβόλου, 4 συνελήφθησαν ζωντανοί και άλλοι 4 διέφυγαν κρυπτόμενοι στις γύρω ρεματιές.  Οι 4 συλληφθέντες βρέθηκαν λίγο μετά πιο πέρα κατακρεουργημένοι.

Η είδηση της σφαγής συγκλόνισε την περιοχή της Αμαλιάδος και όλης της Ηλείας. Η κηδεία τους από τον Ιερό Ναό Αγίου Αθανασίου υπήρξε μια παλλαϊκή συγκέντρωση με οργή τόσο για την άνανδρη σφαγή από τους Αντάρτες αλλά και για την ανεπάρκεια του Κράτους να διασφαλίσει τον τόπο από επιθέσεις σαν αυτήν. Έναν μήνα μετά οι συμμορίτες επιτέθηκαν στην πόλη της Αμαλιάδος, στις 24 προς 25 Νοεμβρίου 1947, και προκάλεσαν νέες πληγές στην ζωή του τόπου.

Θα περάσουν αρκετοί μήνες ώστε να εξαλειφθεί αυτή η απειλή και να επανέλθει η ηρεμία στον τόπο. Εν τω μεταξύ πολλοί Έλληνες και οι οικογένειες τους και από τις δύο πλευρές της εσωτερικής αυτής αντιπαράθεσης θα χάσουν την ζωή τους ή θα ταλαιπωρηθούν. Η Ελλάς πλήρωνε το δικό της τίμημα μετά την Κατοχή στην αντιπαλότητα του Ψυχρού Πολέμου. Στις πληγές της Κατοχής και του Β' Παγκοσμίου Πολέμου προσθέτονταν νέες και συχνά αγιάτρευτες.

Σήμερα στην περιοχή της Χαβαρόβρυσης ένα μικρό και απέριττο εικονοστάσι-ηρώον θυμίζει την θυσία του Παπανικολόπουλου και των ανδρών του. Κάθε Οκτώβριο, την τελευταία Κυριακή πριν την 28η Οκτωβρίου δεκάδες συγγενείς και φίλοι από την Ηλεία και άλλες περιοχές της Ελλάδος ανάβουν ένα κερί στην μνήμη των πεσόντων. Είναι και αυτό μία μικρή υπενθύμιση για τις μεγάλες και διαρκείς θυσίες του τόπου για Ελευθερία, Ειρήνη  και Δημοκρατία, ιδιαίτερα στις δύσκολες εποχές που βιώνει ο σύγχρονος Ελληνισμός.

Γεώργιος Διον. Κουρκούτας

Καθηγητής Φιλόλογος - Γραμματέας Συνδέσμου Οπλιτών Νομού Ηλείας